اکبر صیادکوه - دانشگاه شیراز
حسن دست موزه - شیراز

افصح المتکلمین، سعدی شیرازی، از بزرگ‌ترین ارکان ادب پارسی است. نقادان ِسخن از قدیم شیوه‌ هنری وی را سهلِ ممتنع نامیده‌اند. عنوانی متناقض‌نما که نه تنها نکته‌ای بر خواننده نمی‌گشاید بلکه او را در ابهامی بیش‌تر فرو می‌بَرد. از آن جا که برای پی بردن به راز و رمز زبان شگفت­انگیز وی راهی جز بررسی علمی و موشکافانه‌ آثار وی نیست، به همین سبب بر آن شدیم تا ساختمان جمله‌های بوستان را به شکلی کاملاً علمی و آماری بررسی نماییم. بدین منظور 1100 بیت از بوستان را که از مهم‌ترین آثار شیخ اجل است، به عنوان جامعه‌ آماری از متن برگزیدیم و از دیدگاه «ساختمان جمله» بررسی نمودیم و پس از آن به مستقیم یا غیر مستقیم­بودن جمله­ها پرداختیم. مبانی نظری و تعاریف اصطلاحات را از کتاب «جمله و تحول آن در زبان فارسی» فرشیدورد برگرفته‌ایم که به نسبت دیگر دستورنویسان، با حوصله‌ بیش‌تری بدین موضوع پرداخته است. 

بوستان, جمله, منطق نثر, تقدیم و تاخیر ارکان دستوری, جمله‌های مستقیم و غیرمستقیم