فرهاد کاروان - استادیارگروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

معماری خانه ها در ارتباط با شـرایط آب و هوایی محل، مصـالح بوم آورد، شـیوه های سـاخت، سبک زندگی، سنت و فرهنگ هر منطقه شکل می گیرد. زمینه های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و محیطی از جمله عواملی هستند که در شکلگیری آثار معماری به ویژه مسکن بسـیار مؤثرند، اگرچه سـاخت و سازهایکنونی مسکن در زمان حال به دلایل مختلف و با سرعت زیاد و عمدتا0 بدون توجه به معماری سـنتی صـورت میگیرد. صرف نظر ازبرشمردن جنبه های مثبت یا منفی تحولات کالبدی که به دیدگاه های برنامه ریزان و سیاستهای اتخاذ شـده آن وابسـته اسـت؛ لزوم ثبت و نگهداری نوع معماری سنتی هدف میباشد . با توجه به تحولات صورت گرفته در قرن اخیر، خانه های تاریخی به شدت در معرض تخریب و نابودی قراردارند؛ این در حالی است که بخش عمده بافتهای شهرهای تاریخی ایران را تشـکیل میدهند . بررسـیها نشـان میدهند تا به حال مطالعه چندانی بر روی این خانه ها صـورت نگرفته و شناخت جامعی نسبت به آنها وجود ندارد. این مقاله به بررسی عناصر شکل دهنده خانه سنتی نمونه موردی شهرهمدان میپردازد. در این پژوهش بدنبال یافتن پاســخی به این پرســش اســت که، معماری خانه های ســنتی شــهر همدان دارای چه ویژگیهای خاص معماری بودند؟ روش تحقیق توصــیفی-تحلیلی بوده و برای انجام تحقیق، انتخاب نمونه ها به صــورت متجانس و زنجیره ای انجام گرفته اســت. نتایج حاصــل از این پژوهش، مشـخصـات کالبدی گونه های فضـایی مختلف، مصـالح سـاختمانی و شـیوه ی ساختمانی خانه های سنتی همدان را در قالب جداول، تصـاویر و نقشـه ها به تصـویر کشـیده شـده اسـت.عمده ترین نتایج حاصل از داده ها میتوان به این موارد اشاره کرد : استقرار فضـاهای اقامتی اصـلی به طرف جنوب، در دو طبقه با فضـای باز، نیمه باز و بسـته، فضـای غیراقامتی طبقه همکف، استفاده از مصالح بومی، اســتفاده از تزئینات ســاده آجری در نماهای داخلی و خارجی و ترکیبی از دیوارهای باربر و ســتونهای چوبی با پوشــش ســقف چوبی مســطح با اندود کاهگل. بر مبنای نتایج نمونه های موردی بدســتآمده میتوان زمینه را برای حفظ و نگهداری خانه های ســنتی براساس ارزشهای انسانی و علمی فراهم نمود.

بافت قدیمی، خانه های سنتی، شیوه ی ساختمانی، عناصر شکل دهنده، فضای خانه.