محمد ولایت زاده - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
آزیتا کوشافر - گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

فلزات سنگین حاصل فعالیت های انسانی و فرآیندهای طبیعی زمین شناسی هستند که با ورود به اکوسیستم های آبی در بدن ماهیان انباشته شده و در نهایت وارد زنجیره غذایی انسان می شوند. این تحقیق با هدف ارزیابی ریسک ناشی از عناصر آهن، روی، نیکل، وانادیوم، مس و منگنز در عضله ماهیان شانک زرد باله، تیلاپبا و نیم منقار ماهی جهنده در تالاب ناصری در سال 1396 انجام شد. نمونهبرداری از ماهیان شانک زردباله، تیلاپیا و نیم منقار ماهی جهنده در فصل بهار از سه منطقه موجود در تالاب ناصری صورت گرفت. از هر گونه ماهی در هر منطقه 30 نمونه تهیه شد و سنجش فلزات سنگین با 6 تکرار انجام شد. سنجش فلزات با استفاده از روش جذب اتمی و به وسیله دستگاه پرکین المر 4100 صورت پذیرفت. بالاترین مقدار فلزات سنگین در عضله ماهی شانک زردباله مربوط به فلز آهن 12/0±53/11) میلی گرم در کیلوگرم) و پایین ترین غلظت در عضله نیم منقار ماهی جهنده مربوط به فلز وانادیوم 0/05±0/01) میلی گرم در کیلوگرم) به دست آمد. میانگین غلظت فلزات سنگین مس، روی، آهن، نیکل، وانادیوم و منگنز در آب تالاب ناصری به ترتیب 0/554±0/024، 0/484±0/015، 0/203±0/012، 0/103±0/011، 0/477±0/025 و 0/075±0/009 میلی گرم در لیتر بود. بالاترین و پایین ترین شاخص انباشتگی زیستی فلزات سنگین در ماهیان شانک زرد باله و تیلاپیا مربوط به فلزات آهن و نیکل بود. شاخص خطر فلزات مس، روی، وانادیوم و منگنز در ماهی شانک زرد باله برای بزرگسالان بالاتر از 1 به دست آمد، اما شاخص خطر فلزات آهن و نیکل در این ماهی کمتر از 1 بود. میزان آهن، نیکل، وانادیوم و منگنز در عضله ماهیان مورد مطالعه در مقایسه با آستانه مجاز استانداردهای سارمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO) بالاتر به دست آمد، اما میزان مس و روی پایین تر از حد مجاز استانداردهای جهانی بود.

ارزیابی خطر، فلزات سنگین، ماهیان، تالاب ناصری، استان خوزستان