مهدی نیکنام - دکترای معماری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

در فرهنگ غربی از نقطه نظر تاریخی به بینایی به عنوان اصیل ترین ادراک حسی نگاه شده است، چه از یونان باستان وچه در رنسانس با ابداع پرسپکتیو حس بینایی تا به امروز بر حواس دیگر انسان بیشتر تسلط یافته است. به واقع هویّتیک ملّت را باید در آن بخشی از آثار تاریخی و فرهنگاش جستجو کرد که دارای معنا و حیات باشد. بازار شهر کرمانکه سابقه ای دیرین دارد، یک نهاد پایا و مداوم است که همواره در طی بازسازی ها و گسترش شهر در ارتباط با محلات،اهمیت و مرکزیت خود را حفظ کرده است. مطالعه ی پیشرو با نگرش مکان محور در ابتدا به دنبال شناخت روابط وکیفیات خاص موجود در بازار کرمان است، که منجر به زنده و پویا ماندن این عنصر شهری، به رغم گذر زمان شدهاست. پژوهش حاضر بر آن است که کنکاشی در ادراک چندحسی در معماری تاریخی در قالب معماری چندحسی با تکیهبر اندیشه های یوهانی پالاسما، بستری نظری جهت بررسی و تبیین مولفه های این معماری بپردازد و مصداق آن مولفه هارا در بازار سنتی کرمان مورد بررسی قرار دهد. این مرحله از پژوهش با نگرشی پدیدار شناسانه و همراه با مطالعات میدانیو مصاحبه صورت پذیرفت. از تطبیق این مشاهدات با نظریات پژوهشگران مؤلف در این موضوع، بازار به عنوان مکانیحائز هویّت شناخته شد که توانایی ایجاد احساس تعلق و خاطره انگیزی را دارا است. همچنین بررسی نتایج مصاحبه هایاولیّه نشان از میزان بالای رضایت کاربران دائمی داد، که این حس رضایت از مکان را میتوان عاملی برای کوششکاربران در حفظ مکان (بازار کرمان) و فداکاری برای آن دانست. پس از شناخت کیفیات موجود در بازار کرمان فرضیهاین پژوهش بر تأثیر حس مکان بر ایجاد هویّت مکان، احساس تعلق و افزایش تعاملات اجتماعی استوار گردید. هدف ازاین بررسی ها، شناخت آن دسته از عناصر کالبدی موجود در بازار بود که در ایجاد حس مکان نقش اساسی دارند. روشتحقیق بر اساس روابط متقابل میان متغیرهای مستقل کالبدی و فعالیت های اجتماعی و از آن سو متغیرهای وابستهتصاویر ذهنی، برداشت های احساسی، اعمال و احساس کاربران تدوین گردیده است. همچنین شیوه پژوهش، تحلیلمحتوای معانی و مفاهیم مرتبط بوده و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای می باشد.

هویت، حس مکان، مولفه های معماری چندحسی، پدیدارشناسی، بازار کرمان