روح الله قندهاری - دانشجوی مقطع دکتری رشته روابط بین الملل، پردیس بین المللی دانشگاه تهران

علی رغم نظریات مدافعان تفکیک اقتصاد از سیاست، دلایل و پیوستگی های بسیاری در خصوص ارتباطات ساختاری و نهادی میان نظریات اقتصادی و مفاهیم سیاسی نظیر دولت و حاکمیت وجود دارد. در این پژوهش بررسی اجمالی خواهیم داشت بر سیر تاریخی تحول نظریات اقتصادی در پرتو نظریه پردازان نئوکلاسیک و نهادگرایی؛ و بویژه نقش دولت در فرآیند توسعه اقتصادی کشورها مورد توجه و بررسی قرار می گیرد. در خلال بررسی ها، مفاهیم و مفروضات این دو نحله فکری مورد بررسی، مقایسه و ارزیابی قرار می گیرد. مفروضات اصلی نظریه نئوکلاسیک نظیر کمیابی، رقابت، عقلانیت ابزاری و تقدم بازار بهمراه نظریه سیاست زدایی از بازار مورد کنکاش قرار می گیرد. از منظر نهادگرایان، بازار خود موجودیتی نهادی و بعنوان یک جزء در گستره نهادهای تحت نظارت و مدیریت دولت ارزیابی می شود. نهادگرایان با چالش عقلانیت ابزاری و هزینه صفر مبادلات، نهادها را بعنوان ابزارهای تعیین و کنترل قیمت تعریف نموده که این نهادها می توانند با تغییرات تدریجی و تجهیز به تکنولوژی های لازم، اسباب تحول نهادی را فرآهم نموده، که این فرآیند ذیل نظارت دولتی کارا، خود سبب رشد و توسعه اقتصادی کشورها می شود. در بخش آخر پژوهش، ویژگی های نونهادگرایی، دولت کارا و حکمرانی خوب را از دریچه افکار داگلاس نورث مورد بررسی قرار می دهیم. نورث با رد عقلانیت ابزاری، مفهومی جدید بنام عقلانیت محدود را که ناشی از محدودیت مدل های ذهنی انسانی بود و سبب شکل گیری ساختارهای شناختی بعضاً نادرست برای تعامل با محیط پیرامونی انسان ها می شود؛ را جایگزین می نماید. در دیدگاه نورث، باورهای افراد که ناشی از این مدل های ذهنی و ساختارهای شناختی ایشان است؛ بهمراه ایدئولوژی های موجود در جامعه سبب تحول و تغییرات نهادی شده؛ و در صورت همراهی آن با دولتی کارا به حکمرانی خوب و نهایتاً به رشد و توسعه اقتصادی منجر می شود

اقتصاد نئوکلاسیک، نهادگرایی، عقلانیت ابزاری، حکمرانی خوب، مدل های ذهنی، نهادها، داگلاس نورث، توسعه اقتصادی