تبیین مراحل تربیت عقلانی مبتنی‌بر مراتب نفس ازمنظر ملاصدرا

هدف پژوهش حاضر، تبیین مراحل تربیت عقلانی مبتنی‌بر مراتب نفس ازمنظر ملاصدراست. این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی بوده که از روش تحلیل محتوای کیفی مارشال و راسمن به‌منظور انجام پژوهش بهره گرفته است. برهمین‌اساس، ابتدا کتب تألیفی ملاصدرا، مورد بررسی و از خلال آنها مباحث مربوط به عقل مدنظر قرار گرفته و در مرحله بعد، به‌‌منظور دستیابی به مراحل تربیت عقلانی، ابتدا به نظریات تربیتی ملاصدرا و کسانی که در این زمینه کارکرده‌اند، مراجعه و سپس با جمع‌بندی نظریات حاصله، دیدگاه ملاصدرا در رابطه با تربیت عقلانی و مراحل آن استخراج شد. نتایج حاصله از پژهش حاکی از آن است که صدرا عقل را به‌عنوان یکی از آخرین مراتب نفس شناخته و آن را دارای دو قوه علامه و عماله می‌داند. قوه علامه قادر به  ادراک کلیات است که دارای چهار مرتبه: بالقوه، بالملکه، بالفعل و بالمستفاد است و  قوه عامله  قادر به ادراک جزییات مرتبط با عمل می‌باشد و دارای چهار مرتبه: تهذیب ظاهر، تهذیب باطن، آراستن باطن و فنای فی‌الله است. برهمین‌اساس، تربیت عقلانی از دیدگاه صدرا به‌معنای ایجاد شرایط مساعد تربیتی برای طی‌کردن مراتب عقلانی و رسیدن به آخرین مراتب قوای عاقله یعنی عقل مستفاد و فنای فی‌الله است. سپس مراحل تربیت عقلانی برمبنای مراتب نفس به پنج مرحله: پیش مقدماتی، مقدماتی، تمهید، اعتدال و استعلا، تقسیم و تبیین شد.

کلیدواژه ها:

ملاصدرا ، عقل ، مراتب عقل ، تربیت عقلانی ، مراحل تربیت عقلانی