نگرشی نقشی-رده شناختی به کارکرد ساخت های کامل در زبان فارسی

ساخت­های­ کامل ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ، از مقوله­ های دستوری بحث برانگیز و دارای پیچیدگی از جنبه صوری و معنایی است. علت این پیچیدگی را باید در این ویژگی جستجو نماییم که از یک سو با گذشته و از سوی دیگر با زمان حال پیوند دارد. هم گذشته و هم کامل در پیوند با رویدادی به کار می­روند که پیش از هنگام گفتار رخ داده ­اند، هر چند در مورد ساخت کامل، بر خلاف گذشته، نقطه زمانی ویژه­ای مد نظر نیست. ساخت کامل می­تواند به همه بازه زمانی رخدادی که ما از آن گفتگو می­کنیم یا به هر بخشی از آن پیوند داشته باشد. افزون بر این، پیوند رویداد با نقطه ارجاع وابستگی ساخت کامل را با زمان حال نمایش می­دهد که در مورد گذشته نقلی، همان زمان گفتار یا «پیوند با اکنون» است. از سوی دیگر پیوند ساخت­های کامل با نمود و زمان دستوری نیز به پیچیدگی آنها می­افزاید. در این تحقیق به دو نوع ساخت کامل گذشته نقلی و گذشته نقلی استمراری می پردازیم. بر این پایه، انگیزه نگارش این نوشتار فراهم آوردن تبیینی از کارکردهای گوناگون این دو ساخت­ در زبان فارسی امروز است به ویژه این که فراوانی کاربرد آنها نسبت به سایر ساخت­ها گسترده­تر است. در این نوشتار، که داده­های آن بیشتر از زبان گفتاری معاصر و از محتوای سریال­های تلویزیونی، فیلم­های سینمایی، گفتگوهای خبری، روزنامه­ها، گاهنامه ­ها، پیکره زبانی بیجن خان و نیز در برخی زمینه­ ها برای پشتیبانی از پیشنهادها، از نثر گذشته فارسی نیز فراهم آمده است، با تحلیلی نقش­گرایانه از ساخت­های یادشده در چهارچوب رویکرد نقشی-رده­شناختی دریافتیم که بارزترین کارکردهای گذشته نقلی آگاهی­های غیر مستقیم، فراکنش زمانی، کارکرد تجربی، خبر داغ، کارکرد جهانی و شگفت ­نمایی هستند و گواه­نمایی و استمرار رویداد از مهمترین کارکردهای گذشته نقلی استمراری به شمار می­رود. افزون بر این دو ساخت یاد شده هم­زمان در بر دارنده مفهوم زمان و نمود هستند.

کلیدواژه ها:

ساخت های کامل ، رویکرد نقشی رده-شناختی ، کارکرد ، زمان ، نمود