آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران
- سال انتشار: 1397
- محل انتشار: فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره: 7، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_GEH-7-3_009
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 368
نویسندگان
خوارزمی تهران
خوارزمی تهران
شهید بهشتی تهران
چکیده
خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی است که در بیشتر نقاط جهان اتفاق می‌افتد، ولی نمود آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک بیشتر است. هدف از این پژوهش شناسایی خشکسالی- ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران و ارتباط آن با وضعیت همدید وردسپهر است. بدین منظور با استفاده از داده‌های ماهانه و سالانه بارش طی دوره (2014- 1985) خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر نیمه شرقی ایران با شاخص ناهنجاری بارندگی سالانه (RAI) تعیین گردید. سپس جهت آشکارسازی ارتباط خشکسالی و ترسالی‌های رخداده با شرایط همدید، داده‌های سطوح فوقانی وردسپهر از مرکز ملی اقیانوس و جوشناسی ایالات‌متحده آمریکا استخراج شدند. بررسی تغییرات سری زمانی شاخص ناهنجاری بارندگی سالانه (RAI) در منطقه پژوهش نشان داد که دوره آماری موردبررسی می‌تواند به دو دوره تقسیم شود: یک دوره مرطوب (1985 تا 1999) و یک دوره خشک (2000 تا 2014). بررسی نقشه‌های فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال در فصل زمستان سال‌های خشک منتخب نشان داد که اندرکنش بین سامانه پرفشار سیبری در سطح زمین و پرارتفاع جنب‌حاره‌ای عربستان در سطوح میانی وردسپهر بر روی منطقه پژوهش نقش بسزایی در انحراف بادهای غربی به سمت عرض‌های بالاتر و ایجاد شرایطی پایدار و خشک دارد. در مقابل در ماه‌های مرطوب سال‌های منتخب ترسالی، با شرق سو شدن پرارتفاع از شبه‌جزیره عربستان به سمت دریای عرب، اجازه نفوذ سامانه‌های کم‌فشار سودانی و مدیترانه‌ای در سطح زمین و ناوه عمیق مناطق شمالی اروپا و کشور روسیه با راستایی شمال به جنوب در سطوح میانی وردسپهر را به سمت منطقه شرق و جنوب شرق کشور پیدا می‌کنند. سمت جریان باد در سطوح نزدیک به زمین در طی سال‌های خشک به دلیل نفوذ سامانه پرفشار سیبری شمالی بوده و با قرارگیری جریان واچرخندی بر روی شبه‌جزیره عربستان مانع از ایفای نقش دریاهای جنوبی و غربی در فرارفت رطوبت می‌شود. اما در سال‌های مرطوب منتخب با عقب‌نشینی پرفشار قدرتمند سیبری و نفوذ سامانه‌های کم‌فشار و ناوه عرض‌های بالا، سمت باد در سطح زمین و میانی وردسپهر جنوبی و غربی شده و دریاهای مجاور ایران به‌ویژه جنوبی همچون دریای عرب و سرخ نقش تأمین رطوبت را در زمان رخداد ناپایداری و ترسالی‌های فراگیر منطقه پژوهش بر عهده‌دارند.کلیدواژه ها
شاخص ناهنجاری بارندگی, خشکسالی و ترسالی, شدید و فراگیر, پرفشار سیبری, پرارتفاع عربستان, نیمه شرقی ایراناطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.