حجت شاکری زارع - دانشجوی دکتری مخاطرات ژئومورفولوژی - دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
امیر کرم - دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
امیر صفاری - دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
طیبه کیانی - استادیارژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران

در عصر حاضر با توجه به افزایش جمعیت و متناسب با آن نیاز فزاینده ساکنین کره زمین به آب، فشار بر منابع آبی تبدیل به یک چالش زیست‌محیطی تبدیل‌شده است به­طوری­که این مسئله به شکل جدی‌تری در کشورهای خشک و نیمه خشکی مانند ایران قابل رؤیت می‌باشد؛ به همین دلیل است که مدیریت منابع آبی به‌ویژه آب‌های سطحی تحت عنوان رژیم طبیعی جریانی به‌عنوان یک الگو به جهت نگهداری و حفاظت رودخانه‌ها به‌ویژه جریانات فصلی موردتوجه قرارگرفته است. در همین راستا مسئله تغییرپذیری رژیم جریانی به‌عنوان نیروی محرکه اصلی در پایداری اکوسیستم رودخانه دارای اهمیت می‌باشد چراکه با دست‌کاری فضای طبیعی بستر رودخانه‌ای توسط انسان‌ها مانند احداث سدها اثرات منفی زیست‌محیطی و همچنین مخاطرات زمین محیطی به‌ویژه برای حوضه پایین‌دست خود بجا خواهد گذاشت، بنابراین در پژوهش حاضر متناسب با احداث سد سلما افغانستان بر سر راه رودخانه هریرود ایران سعی گردیده تا نیاز زیست‌محیطی پایین‌دست رودخانه یعنی جایی که مرز طبیعی ایران-افغانستان و ایران-ترکمنستان محسوب می‌شود با بهره‌گیری از روش‌های مختلف اکو هیدرولوژی با چهار روش Tennant،Tessman، مدل ذخیره رومیزی (DRM) و انتقال منحنی تداوم جریان (FDC Shifting) برآوردهای لازم صورت پذیرد، به­طوری­که بر اساس نتایج حاصله، نیاز زیست‌محیطی رودخانه هریرود ایران در طبقه مدیریت زیستی C (حفظ حداقل شرایط زیستی رودخانه) به‌طور متوسط 30 درصد دبی متوسط سالانه برآورد شده است. به‌گونه‌ای که مردادماه تا مهرماه دوره بحرانی رودخانه مرزی هریرود ایران تعیین‌شده است و این دوره باکم آب شدن رودخانه مذکور بعد از احداث و آبگیری سد سلما در افغانستان (سال 1392 شمسی) در حال افزایش می‌باشد که قطعاً اثرات سوء طبیعی و زیست‌محیطی برای منطقه هریرود و همچنین چالش‌های بر زندگی مرزنشینان ایجاد خواهد نمود.

نیاز زیست‌محیطی, DRM, FDC Shifting, Tennant, رودخانه هریرود