محمد زمان رستمی - استادیار اقتصاد دانشگاه قم
محمدعلی احمدی - معاون حسابرسی اداره کل امور مالیاتی استان قم
محمد هادی رستمی - دکترای دانشگاه شهید مطهری

VAT برای شفاف‌سازی اقتصاد بر مصرف‌کننده نهایی وضع شده است و اجرای درست آن می‌تواند بخشی از اهداف تخصیص، بازتوزیع و تأمین منابع مالی دولت را محقق کند. گسترده‌ بودن پایه مالیاتی، مصرفی بودن آن، و پایین بودن هزینه شناسایی و وصول، از ویژگی‌های این مالیات است. اجرای نادرست آن با پیامدهای منفی همراه است. ازآنجاکه در فرایند تولید، این مالیات، از فعالان اقتصادی دریافت و سپس به آنان بازپرداخت می‌شود، مابه‌التفاوت، مدت‌ها نزد دولت و برخی فعالان می‌ماند که به‌ویژه در شرایط رکودی می‌تواند به عده‌ای از فعالان آسیب برساند. مسئله مالکیت مالیات گرفته شده و تصرف در آن، در مراحل قبل از مصرف نهایی مبهم است. VAT در برخی فعالیت‌ها با تبعیض و انتقال بار مالیاتی همراه است و رکود آنها را تعمیق می‌کند. VAT با احکام اولیه مالیه اسلامی تطابق کامل ندارد که مالیات بر مصرف وضع نکرده است. چالش دیگر، تفاوت نداشتن نرخ مالیات کالاهای ضروری و غیرضروری است. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی و با رویکردی کاربردی، مفهوم VAT، زنجیره دریافت آن، اقسام مؤدیان آن از حیث نفع و ضرر، چالش‌های اجرایی و ناسازگاری آن با احکام اولیه مالیه اسلامی را تبیین و در پاسخ به پرسش از چالش‌های اصلی VAT و ناسازگاری آن با احکام اولیه مالیه اسلامی، این فرضیه را مطرح می‌‌کند که این مالیات با احکام اولیه مالیه اسلامی تطابق کامل ندارد و عمده چالش‌های آن، اجرایی است و اجرای درست، فراهم ‌آوردن برخی زیرساخت‌ها و اصلاحات قانونی اندک می‌تواند آن را کاراتر و با مالیه اسلامی سازگارتر کند.

مالیات, مالیات بر ارزش افزوده, مالیات اسلامی, مالیات بر مصرف