اسماعیل فرخی - دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کوچکی - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
رحیم خادمی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر

آلوئه‌ورا (Aloe barbadensis Miller. ) جزء گیاهان با فتوسنتز متابولیسم اسید کراسولاسه می‌باشد. با توجه به اهمیت آلوئه‌ورا به عنوان یک گیاه دارویی سازگار با اقلیم ایران و به‌خصوص استان بوشهر و عدم وجود اطلاعات کافی در خصوص واکنش‌های رشدی و عملکردی این گیاه به کودهای غیرشیمیایی، این مطالعه با هدف ارزیابی اثر کودهای دامی، بیولوژیک و شیمیایی بر خصوصیات رشدی آلوئه‌ورا انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‏های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان بوشهر در سال زراعی 92-1391 به اجرا درآمد. عامل اصلی شامل کاربرد و عدم کاربرد کود گوسفندی (20 تن در هکتار) و عامل فرعی شامل کودهای بیولوژیک و شیمیایی در پنج سطح (1- کود شیمیایی (80 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل و 200 کیلوگرم در هکتار اوره)، 2- کود بیولوژیک میکوریزا (خاک حاوی قارچ‌هایی از گونه موسه‌آ)، 3- کود بیولوژیک نیتراژین شامل باکتری‌های ازتوباکتر، سدوموناس و آزسپیریلیوم.، 4- ترکیب دو کود بیولوژیک میکوریزا و نیتراژین و 5- شاهد (بدون مصرف کود)) بودند. شاخص سطح برگ، حداکثر ماده خشک، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، سرعت آسیمیلاسیون خالص و نسبت سطح برگ اندازه‌گیری و محاسبه شدند. نتایج نشان داد برهمکنش بین کود دامی و کودهای بیولوژیک و شیمیایی بر شاخص سطح برگ و حداکثر ماده خشک آلوئه‌ورا معنی‌دار بود. کاربرد کود دامی در مقایسه با عدم کاربرد آن باعث بهبود شاخص‏های رشد گردید. تلفیق کود دامی با کود شیمیایی بیشترین تأثیر را بر رشد آلوئه‌ورا داشت. به‌طوری که تیمار تلفیقی کود دامی با کود شیمیایی دارای بیشترین شاخص سطح برگ (1/6)، سرعت رشد محصول (79/0 گرم در مترمربع در روز) و حداکثر ماده خشک (57/111 گرم در متر‌مربع) بود. در نهایت نتایج این تحقیق نشان داد که برای تولید عملکرد بالا و با کیفیت آلوئه‌ورا می‏توان از تلفیق کودهای دامی و بیولوژیک به جای کودهای شیمیایی سود برد.

سرعت رشد محصول, سرعت رشد نسبی, شاخص سطح برگ, میکوریزا, نیتراژین