منصوره محلوجی راد - دانشگاه فردوسی مشهد
پرویز رضوانی مقدم - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی پارسا - دانشگاه فردوسی مشهد
قربانعلی اسدی - دانشگاه فردوسی مشهد
ناصر شاهنوشی - دانشگاه فردوسی مشهد

حفظ و افزایش تنوع زیستی حشرات در بوم­نظام­های ارگانیک به­عنوان یکی از مهمترین مؤلفه­های اصلی در کنترل آفات بدون کاربرد سموم شیمیایی مطرح بوده و نقش بسزایی در کاهش آلودگی­های زیست­محیطی و رسیدن به پایداری در کشاورزی دارد. هدف از انجام این مطالعه بررسی تنوع زیستی حشرات در دو بوم­نظام رایج و ارگانیک گندم (Triticum aestivum L.) و سیب­زمینی (Solanum tuberosum L.) در مزارع شهرستان فریمان بود. برای این منظور تحقیقی در سال زراعی91-1390 در مزارع گندم و سیب­زمینی رایج و ارگانیک این شهرستان انجام گرفت. نمونه­برداری از سطح مزارع رایج و ارگانیک در طول فصل رشد و در سه زمان مختلف (در سیب زمینی 45، 75 و 105 روز پس از کاشت و در گندم 200، 225 و 255 روز پس از کاشت) انجام گرفت. تعداد حشره در هر خانواده حشرات شناسایی شد. شاخص­های مورد بررسی در دو بوم­نظام رایج و ارگانیک شامل شاخص­های تنوع شانون- ویور، سیمپسون و مارگالف، ضرایب یکنواختی پیلو و سیمپسون، غنای گونه­ای و همچنین تنوع آلفا و بتا بودند. نتایج آزمایش نشان داد که مزرعه ارگانیک گندم نسبت به مزرعه رایج از غنای گونه­ای بیشتری برخوردار بود که در مجموع، 41 خانواده برای کشت ارگانیک و 34 خانواده در کشت رایج گندم جمع­آوری شد. تنوع آلفا در کشت رایج گندم بیشتر از کشت ارگانیک بود، در صورتی­که از لحاظ تنوع بتا کشت ارگانیک نسبت به رایج برتری داشت. در گیاه سیب­زمینی غنای گونه­ای در کشت رایج بیشتر از ارگانیک بود که برای دو بوم نظام رایج و ارگانیک به ترتیب 22 و 18 خانواده مختلف از حشرات به دام افتادند. میزان تنوع آلفا و بتا نیز در کشت رایج سیب­زمینی در مقایسه با کشت ارگانیک آن بالاتر بود. کمتر بودن تنوع گیاهی کمتر اطراف مزارع به عنوان زیستگاه حشرات را می­توان دلیل اصلی کاهش تنوع زیستی حشرات در بوم­نظام ارگانیک سیب­زمینی عنوان کرد. اختلاف معنی­داری نیز بین دو بوم­نظام رایج و ارگانیک گندم و سیب­زمینی از لحاظ شاخص­های تنوع و ضرایب یکنواختی مورد بررسی مشاهده نشد.

غنای گونه ای, تنوع آلفا, تنوع بتا, شاخص تنوع