عیّاری و شاطری، در سندی بسیار کُهَن

نثرالدرّ نام کتاب مهمی است از ابوسعد منصوربن حسین آبی که در دهه آغازین سدۀ پنجم هجری نوشته شده است. این کتاب، نوعی سفینه یا آنتولوژی است مشتمل بر هفت فصل در مورد مسائل مختلف که به کار همه صنوف، اعم از دبیران و خطیبان و شاعران و ندیمان و حتی و شاهان و رعایا می­آید. فصلِ سوم کتاب، دوازده باب دارد که هر بابی به­ منزلۀ گزیده‌ای است از سخنان و حکایات و نوادرِ مربوط به یکی از مشاهیر یا گروهی از طبقات ویژه. نویسنده در باب دوازدهم، از فصل سوم کتاب، به کلام شاطران (شُطّار) می‌پردازد. این بحث چون تا به حال مورد توجه کسی قرارنگرفته به عنوان یکی از اسناد مهم فتوت قبل از سده هفتم که متون عیاری و فتوت نامه ­ها زیاد می­شود، حائز اهمیت است؛ ازاین رو ترجمۀ آن در ذیل این مقاله آورده می­شود. در پایان هم بر اساس همین متن، ویژگی‌های عمدۀ عیاران و عیاری که اساساً با رنگ و بوی ایرانی و با خلق و خوی متفاوت و عادت شکن بوده­ اند، به عنوان نتیجه فهرست شده است.

کلیدواژه ها:

نثرالدرّ ، فتوت ، عیاری ، شاطران ، ایرانشهری