معصومه نعمتی قزوینی - استادیار زبان و ادبیات عربی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

محمدحسین هیکل، یکی از پیشگامان ناسیونالیسم اسلامی در جهان عرب است. آثار وی مشتمل بر اندیشه های اصلاح گرایانه وی بر پایه وحدت اسلامی است. کتاب فی منزل الوحی سفرنامه حج این نویسنده است که غیر از گزارش سفر حج، دربردارنده انبوهی از اطلاعات ارزشمند تاریخی و نیز بیانگر دیدگاه های نویسنده در حوزه بیداری اسلامی است. مقاله حاضر با تکیه بر روش توصیفی_تحلیلی و با هدف بازخوانی اندیشه های دینی محمد حسین هیکل، سفرنامه حج وی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که مهم ترین مؤلفه های بیداری اسلامیاز نگاه هیکل عبارتند از وحدت و یکپارچگی، علم و دانش، ژرف اندیشی، معنویت، تلاش و کوشش و نظم؛ که باید جهان اسلام برای دستیابی بدان با جدیت تلاش کند. راه حل نویسنده برای حل مشکلات جوامع اسلامی، بازگشت به راه و روش رسول خدا (ص) و الگوگیری از مسلمانان صدراسلام است که در حلال سفرنامه بارها برآن تأکید کرده است.

بیداری اسلامی، سفرنامه حج، وحدت، محمد حسین هیکل.