بررسی یک زمان‌پریشی تاریخی؛ راهی به نقد روایات ام‌سلمه دربارۀ خبر شهادت و جانشینی امام حسین (ع)

سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 229

فایل این مقاله در 19 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HPH-30-25_011

تاریخ نمایه سازی: 15 فروردین 1400

چکیده مقاله:

ام‌سلمه شخصیتی تأثیرگزار در تاریخ اسلام است. گزارش‌های فراوانی از وی دربارۀ اتفاقات صدر نخستین نقل شده است. بخشی از گزارش‌های منقول از وی پیرامون حوادث مرتبط با شهادت امام حسین (ع) است. گزارش‌هایی دربارۀ اصل خبر شهادت، خونین‌شدن تربت کربلا و همچنین تحویل ودایع امامت به جانشین حضرت، یعنی امام سجاد(ع)، ازجمله اینهاست. مقالۀ حاضر بر این قصد است که به بررسی این گزارش‌ها بپردازد و به این سؤال پاسخ دهد که واقعاً چه مقدار از آن گزارش‌ها قابلیت انتساب به ام‌سلمه را دارد. به نظر می‌رسد با توجه به تضادها و تفاوت‌های گزارشی و همچنین بررسی‌های تاریخی دربارۀ سال وفات، امکان نشان‌دادن صحت همۀ این گزارش‌ها برای ام‌سلمه وجود ندارد. از‌این‌رو با بررسی‌های تاریخی، رجالی و حدیثی منابع شیعه و اهل سنت این نتیجه دست‌یافتنی است که پذیرش بخشی از این روایت‌ها به‌دلیل زمان‌پریشی‌های تاریخی پیرامون زمان وفات ام‌سلمه، با تردیدهای جدی روبه‌رو است و نمی‌توان همۀ آنها را برای ام‌سلمه نشان داد.

نویسندگان

عباس میرزایی

استادیار دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهیدبهشتی، ایران، تهران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • کتاب‌شناخت ...
  • ابن‌ابی شیبـﺔ کوفی، عبدالله‌بن‌محمد (1409ق.) المصنف، بیروت: دارالفکر. ...
  • ابن‌اثیر، عزالدین‌بن‌الاثیر (1965م.) الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر. ...
  • ابن‌اثیر، علی‌بن‌أبی‌الکرم (بی‌تا) اسد الغابـﺔ، بیروت: دارالکتاب العربی. ...
  • ابن‌اعثم (1991م.) الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالاضواء. ...
  • ابن‌ایوب باجی (بی‌تا) التعدیل و التجریح، مراکش: وزارة الاوقاف. ...
  • ابن‌بابویه قمی (1404ق) الامامـﺔ والتبصرة، قم: مدرسه امام مهدی. ...
  • ابن‌بطریق (1407ق.) عمدة عیون صحاح، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی. ...
  • ابن‌حبان(1973م.) الثقات، حیدرآباد: انتشارات مجلس دایرة‌المعارف العثمانیـﺔ. ...
  • _____(1993ق.) صحیح ابن‌حبان، بیروت: مؤسسـﺔ الرسالـﺔ. ...
  • ابن‌حجر عسقلانی (1415ق.) الاصابـﺔ، بیروت: دار الکتب العلمیـﺔ. ...
  • ابن‌حمزة الطوسی (1412ق.) الثاقب فی المناقب، قم: مؤسسـﺔ انصاریان. ...
  • ابن‌راهویه، اسحاق‌بن‌راهویه (1412ق.) مسند ابن‌راهویه، مدینه: مکتبـﺔ الایمان. ...
  • ابن‌سعد، محمدبن‌سعد (1930م.) طبقات الکبری، بیروت: دار صادر. ...
  • ابن‌شهر آشوب (1956م.) مناقب آل ابی‌طالب، قم: المکتبه الحیدریه. ...
  • ابن‌عبدالبر (1992م.) الاستیعاب، تحقیق علی‌محمد البجاوی، بیروت: دارالجیل. ...
  • ابن‌عساکر (1995م.) تاریخ مدینه، دمشق: بیروت: دارالفکر. ...
  • ابن‌قتیبه دینوری (1969م.) المعارف، تحقیق ثروت عکاشـﺔ، مصر: دارالمعارف. ...
  • __________ (بی‌تا) تأویل المختلف الحدیث، بیروت: دارالکتب العلمیه. ...
  • ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد (1417ق.) کامل الزیارات، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی. ...
  • ابن‌کثیر (1408ق.) البدایـﺔ و النهایـﺔ، تحقیق علی شیری، بیروت: دار ...
  • ابی‌یعلی (بی‌تا) مسند ابی‌یعلی، بیروت: دار المامون للتراث. ...
  • احمدبن‌حنبل (بی‌تا) مسند احمد، بیروت: دارصادر. ...
  • احمدبن‌عبدالله طبری (1356) ذخائر العقبی، تهران: انتشارات جهان. ...
  • اربلی (1985م.) کشف الغمه فی معرفه الائمه، بیروت: دارالاضواء. ...
  • بحرانی، هاشم‌بن‌سلیمان (1413ق.) مدینـﺔ معاجز، قم: مؤسسـﺔ المعارف الاسلامیـﺔ. ...
  • بخاری (بی‌تا) التاریخ الکبیر، تحقیق محمد ازهر، ترکیه: المکتبـﺔ الاسلامیـﺔ. ...
  • بلاذری (1959م) انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر: دارالمعارف. ...
  • بیهقی، احمدبن‌حسین (بی‌تا) السنن الکبری، بیروت: دارالفکر. ...
  • ترمزی (1983م.) السنن الترمزی، بیروت: دارالفکر. ...
  • حافظ رجب برسی(1999م.) مشارق الانوار الیقین، بیروت: مؤسسۀ اعلمی. ...
  • حاکم حسکانی(1990م.) شواهد التنزیل، قم: مجمع إحیاء الثقافـﺔ الاسلامیـﺔ. ...
  • حاکم نیشابوری، ابی‌عبدالله (بی‌تا) المستدرک، بیروت: دارالمعرفه. ...
  • حسین‌بن‌عبدالوهاب (1369ش.) عیون المعجزات، نجف: المطبعـﺔ الحیدریـﺔ. ...
  • حسین‌بن‌سعید (1399ق.) الزهد، قم: مطبعه العلمیه. ...
  • خصیبی (1411ق.) الهدایـﺔ الکبری، بیروت: مؤسسـﺔ البلاغ. ...
  • خطیب بغدادی (1997م.) تاریخ بغداد او مدینـﺔ السلام: بیروت: دارالکتب ...
  • خلیفه‌بن‌خیاط (1993م.) طبقات خلیفه، تحقیق سهیل زکار، بیروت: دارالفکر. ...
  • ذهبی (1961م.)  العبر، تحقیق سید فؤاد، کویت: دائرة المطبوعات و ...
  • ____(1992م.) الکاشف، جده: دارالقبلـﺔ. ...
  • ____ (1993م.) سیر الاعلام النبلاء، بیروت: مؤسسـﺔ الرسالـﺔ. ...
  • ____ (1998م.) تاریخ الاسلام: بیروت: دارالکتاب العربی. ...
  • سیدبن‌طاووس (1399ق.) طرائف، قم: الخیام. ...
  • _________ (1416ق.)  التشریف، قم: مؤسسـﺔ صاحب الامر. ...
  • صالحی شامی (1993م.)  سبل الهدی والرشاد، بیروت: دارالکتب العلمیـﺔ. ...
  • صدوق (1405ق.) کمال الدین، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسۀ نشر ...
  • صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌الحسین (1417ق.) الأمالی، قم: مؤسسـﺔ البعثـﺔ. ...
  • صفار (1362) بصائر الدرجات، تهران: منشورات الاعلمی. ...
  • صفدی (1420ق.) الوافی بالوفیات، بیروت: دارالاحیاء التراث. ...
  • ضحاک، احمدبن‌ابی عاص (1991م.) الآحاد و المثانی، ریاض: دارالدرایـﺔ. ...
  • طبرانی (1415ق.) المعجم الاوسط، بیروت: دارالحرمین. ...
  • ____ (بی‌تا) المعجم الصغیر، بیروت: دارالکتب العلمیه. ...
  • ____ (1397ق.) المعجم الکبیر، قاهره: مکتبه‌ابن‌تیمیه. ...
  • طبری، محمدبن‌جریر (1983م.) تاریخ الامم والملوک، بریل: مؤسسـﺔ الاعلمی. ...
  • طوسی، محمدبن‌الحسن (1415ق.) رجال / الابواب، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی. ...
  • ______________ (1411ق.)الغیبه، قم: مؤسسـﺔ المعارف الاسلامیـﺔ. ...
  • _____________ (1364ش.) تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب. ...
  • _____________ (1414ق.) الامالی، تحقیق مؤسسه الرساله، قم: دارالثقافـﺔ. ...
  • عاملی، جعفر مرتضی (1426ق.) الصحیح من سیرة النبی، بیروت: دارالحدیث. ...
  • عبدبن‌حمید (1988م.) المنتخب من مسند عبد حمید، بیروت: مکتبـﺔ النهضـﺔ ...
  • عیاشی، محمدبن‌مسعود (بی‌تا) تفسیر عیاشی، تهران: المکتبـﺔ العلمیـﺔ الاسلامیـﺔ. ...
  • عینی، بدرالدین محمود (بی‌تا) عمده القاری، بیروت: دارالاحیاء التراث. ...
  • فرات‌بن‌ابراهیم کوفی (1410ق.) تفسیر فرات الکوفی، تهران: مؤسسـﺔ الطبع والنشر. ...
  • قاضی نعمان مغربی (1414ق.) شرح الاخبار، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی. ...
  • کلینی، محمدبن‌یعقوب (1363) کافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیـﺔ. ...
  • محمد بن حبیب بغدادی (1361ق.) المحبر، بی‌جا: مطبعـﺔ الدائرة. ...
  • مزی (1406ق.) تهذیب الکمال، بیروت: .مؤسسه الرسالـﺔ. ...
  • مفید، ابی عبدالله محمدبن‌النعمان، (1414ق.) الارشاد، بیروت: دارالمفید. ...
  • مفید الف، محمدبن‌النعمان (1414ق.) الامالی، بیروت: دارالمفید. ...
  • مقریزی (1999م.) امتاع الاسماع، منشورات، لبنان: دارالکتب العلمیـﺔ. ...
  • نووی، محیی الدین‌بن‌شرف (1987م.) شرح صحیح مسلم، بیروت: دارالکتب العربی. ...
  • نویری، احمدبن‌عبد وهاب (بی‌تا) نهایـﺔ الأرب فی فنون الأدب، قاهره، ...
  • نیشابوری، مسلم‌بن‌الحجاج(بی‌تا)صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر. ...
  • یعقوبی(بی‌تا)تاریخ یعقوبی، قم: المؤسسۀ نشر فرهنگ اهل بیت(ع). ...
  • List of sources with English handwriting ...
  • Arabic Sources ...
  • -       Abī Ya‘lī (n. d.), Mosnad Abī Ya‘lī, Beirut: Dār ...
  • -       Aḥmad b. ‘Abdallāh Ṭabarī (1356 Š.), Ẕaḵāir al-Oqbā, Tehran: ...
  • -       Arbilī (1985), Kašf al- Ḡima fi Ma‘rifa al- Aima, ...
  • -       ‘Abd b. Ḥamīd (1988), Al- Montaḵab min Mosnad ‘Abd ...
  • -       ‘Āmalī, Ĵafar Mortażā (1426), Al- Ṣaḥīḥ min Sīra al-Nabī, ...
  • -       ‘Ayyāšī, Moḥammad b. Mas‘ūd (n. d.), Tafsīr ‘Ayyāšī, Tehran: ...
  • -       Baḥrānī, Hašim b. Solaymān (1413), Madīna Mo‘āĵiz, Qom: Moassisa ...
  • -       Bayhaqī, Aḥmad b. Ḥosayn (n. d.), Al-Sonan al-Kobrā, Beirut: ...
  • -       Bilāẕorī (1959), Ansāb al-Ašrāf, Edited by Moḥammad Ḥamidallāh, Egypt: ...
  • -       Boḵārī (n. d.), Al- Tārīk al-Kabīr, Edited by Moḥammad ...
  • -       Ebn Abī Šaiba Kūfī, Abdallāh b. Moḥammad(1409), Al-Moṣanif, Beirut: ...
  • -       Ebn A‘ṯam (1991), Al-Fotūḥ, Edited by ‘Alī Šīrī, Beirut: ...
  • -       Ebn Aṯīr, ‘Alī b. Abī al-Akram (n. d.), Asad ...
  • -       Ebn Aṯīr, Ezz-al-Dīn Abu’l-Hasan ‘Alī (1965), Al-Kāmil Fi al-Tārīḵ, ...
  • -       Ebn Ayyūb Bāĵī (n. d.), Al-Ta ‘dīl va al-Taĵrīḥ, ...
  • -       Ebn ‘Abdalbar (1992), Al-Estī‘āb, Edited by ‘Alī Moḥammad Al-Baĵāvī, ...
  • -       Ebn ‘Asākir (1995), Tārīḵ Madīna Damišq, Beirut: Dār al-Fikr. ...
  • -       Ebn Bābūya Qomī (1404), A-Emāmā va al-Tabṣīra, Qom: Madrasa-ye ...
  • -       Ebn Biṭrīq (1407), ‘Omadat ‘Oūn Ṣayyāḥ, Qom: Muassisa al-Našr ...
  • -       Ebn Ḥaĵar ‘Asqalānī (1415), Al-Aṣāba, Beirut: Dār Al-Kitāb al-‘Elmīyya. ...
  • -       Ebn Ḥamza al-Ṯūsī (1412), Al-Ṯāqab fi al-Manāqab, Qom: Mossisa-ye ...
  • -       Ebn Ḥibān (1993), Ṣaḥīḥ Ebn Ḥibān, Beirut: Moassisa al-Risāla. ...
  • -       Ebn Ḥibān (1973), Al-Ṯiqāt, Hidarabad: Entišārāt-e Maĵlis Dāira al-Ma ...
  • -       Ebn Kaṯīr (1408), Al-Bidāya va al-Nihāya, Edited by ‘Alī ...
  • -       Ebn Qolūya, Ĵafar b. Moḥammad (1417), Kāmil al-Zīyarat, Qom: ...
  • -       Ebn Qotayba Dīnavarī (1969), Al-Ma‘ārif, Edited by Ṯirvat ‘Akāša, ...
  • -       Ebn Qotayba Dīnavarī (n. d.), Tavīl al-Moḵtalif al-Ḥadīṯ, Beirut: ...
  • -       Ebn Rāhūya, Esḥāq (1412), Mosnad Ebn Rāhūya, Medina: Maktaba ...
  • -       Ebn Sa‘d, Moḥammad b. Sa‘d (1930), Ṯabaqāt al-Kobrā, Beirut: ...
  • -       Ebn Šahrāšūb (1956), Manāqib Āl Abīṭālib, Qom: Al-Maktaba al-Ḥaydarīyya. ...
  • -       ‘Eynī, Badr al-Dīn Maḥmūd (n. d.), ‘Omda al-Qārī, Beirut: ...
  • -       Forāt b. Ebrāhīm Kūfī (1410), Tafsīr Forāt al- Kūfi, ...
  • -       Ḥāfiẓ Raĵab Barsī (1999), Mašāriq al- Anvār al- Yaqīn, ...
  • -       Ḥākim Ḥaskānī (1990), Šavāhid al-Tanzīl, Qom: Maĵma‘ Eḥyā al-Ṯiqāfa ...
  • -       Ḥākim Nayašābūrī, Abī ‘Abdallāh (n. d.), Al- Mostadrak, Beirut: ...
  • -       Ḥosayn b. ‘Abdalvahāb (1369 Š.), ‘Oyūn al- Mo‘ĵizāt, Naĵaf: ...
  • -       Ḥosayn b. Sa‘īd (1399), Al- Zohd, Qom: Al- Maṭba‘a ...
  • -       ḵalīfa b. ḵayyāt (1993), Ṭabaqāt ḵalīfa, Edited by Sohayl ...
  • -       ḵaṣībī (1411), Al- Hidāya al- Kobrā, Beirut: Moassisa al- ...
  • -       ḵaṭīb Baḡdādī (1997), Tārīḵ al- Baḡdād ao Madīna al- ...
  • -       Kolaynī, Kāfī (1363 Š.), Šarḥ al- Aḵbār, Moassisa Al- ...
  • -       Maqrīzī (1999), Amtā‘ al-Asmā‘, Manšūrāt, Lebanon: Dār al- Kotob ...
  • -       Mazī (1406), Tahẕīb al- Kamāl, Beirut: Moassisa al-Risālā. ...
  • -       Mofīd, Abī ‘Abdallāh Moḥammad b. al- No‘mān (1414), Al- ...
  • -       Mofīd Abī ‘Abdallāh Moḥammad b. al- No‘mān (1414), Al- ...
  • -       Moḥammad b. Ḥabīb Baḡdādī (1361.), Al- Moḥbir, Maṯba‘a al- ...
  • -       Nayšābūrī, Moslim b. al- Ḥaĵĵāĵ (n. d.), Ṣaḥīḥ Moslim, ...
  • -       Novarī, Aḥmad b. ‘Abd Vahhāb (n. s.), Nahāyat al- ...
  • -       Novvī, Moḥya al-Dīn b. šaraf (1987), ŠarḥṢaḥīḥ Moslim, Beirut: ...
  • -       Qāżī No‘mān Maḡribī (1414), Šarḥ al- Aḵbār, Qom: Moassisa ...
  • -       Sayyid b. Ṭāvūs (1399), Ṭarāif, Qom: Al- ḵayyām. ...
  • -       Sayyid b. Ṭāvūs (1416), Al-Tašrīf, Qom: Moassisa Ṣāḥib al-Amr. ...
  • -       Ṣadūq (1405), Kamāl al-Dīn, Edited by ‘Alī Akbar Ḡafārī, ...
  • -       Ṣadūq, Moḥammad b. ‘Alī b. al-Hosayn (1417), Al-Amālī, Qom: ...
  • -       Ṣaffār (1362 Š.), Baṣāir al- Daraĵāt, Tehran: Manšūrāt al- ...
  • -       Ṣafdī (1420), Al- Vāfī Bilvāfīyyāt, Beirut: Dār Eḥyā al- ...
  • -       Ṣāliḥī Šāmī (1993), Sabl al- Hodā va al-Eršād, Beirut: ...
  • -       Tarmazī (1983), Al-Sonan al-Tarmazī, Beirut: Dār al-Fikr. ...
  • -       Ṭabarānī (1415), Al- Mo‘ĵam al- Osaṭ, Beirut: Dār al- ...
  • -       Ṭabarānī (1397), Al- Mo‘ĵam al- Kabīr, Cairo: Maktaba Ebn ...
  • -       Ṭabarānī (n. d.), Al- Mo‘ĵam al- Ṣaḡīr, Beirut: Dār ...
  • -       Ṭabarī, Moḥammad b. Ĵarīr (1983), Tārīk al- Omam va ...
  • -       Ṭūsī, Moḥammad b. Ḥasan (141), Al- Amālī, Edited by ...
  • -       Ṭūsī, Moḥammad b. Ḥasan (1411), Al-Ḡayba, Qom: Moassia al- ...
  • -       Ṭūsī, Moḥammad b. Ḥasan (1415), Riĵāl al-Abvāb, Qom: Moassisa ...
  • -       Ṭūsī, Moḥammad b. Ḥasan (1364), Tahẕīb al- Ahkām, Tehran: ...
  • -       Yaqūbī (n. d.), Tārīḵ Yaqūbī, Qom: Al- Moassisa Našr ...
  • -       Ẕahbī (1961), Al- ‘Ebar, Edited by Foād Sayyid, Kuwait: ...
  • -       Ẕahbī (1992), Al- Kāšif, Jidda: Dār al-Qibla. ...
  • -       Ẕahbī (1998), Tārīk Al- Eslām, Beirut: Dār Al- Kotob ...
  • -       Ẕahbī (1993), Sīar al- A‘lām al- Nabla, Beirut: Moassisa ...
  • -       Żaḥāk, Aḥmad b. Abī ‘Āṣ (1991), Al- Āḥād va ...
  • نمایش کامل مراجع