هویت نگارنده «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه»؛ تحلیلی انتقادی بر دیدگاهها و طرح نگاهی نو
- سال انتشار: 1399
- محل انتشار: فصلنامه علوم حدیث، دوره: 25، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_HDIS-25-3_005
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 230
نویسندگان
استادیار دانشگاه علامه طباطبایی
دانشیار و عضو هیئتعلمی گروه علوم قرآن
چکیده
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمونی عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار توسط سید بن طاووس معرفی شده است. نویسنده این کتاب هیچگاه مشخص نبوده و از آنجاییکه تمامی بابهای صدگانه آن با عبارت «قال الصادق۷» آغاز میشود، از جمله آثار منسوب به امامان: به شمار میآید. تاکنون داوریهای مختلفی درباره درستی یا نادرستی این انتساب مطرحشده است. داوریهای صورت گرفته در طول تاریخ درباره نگارنده این کتاب را میتوان منحصر در هشت شخصیت دانست که عبارتاند از: هشام بن حکم، فضیل عیاض، شقیق بلخی، سلیمان صهرشتی، ابوالقاسم قشیری، ابوالحسن شاذلی، شهید ثانی و عارفی مربوط به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم از صوفیه خراسان. یافتههای تحلیلی این پژوهش با موضوع نسخهشناسی کتاب و تحلیل متنی درباره محتوای کتاب و بررسیهای تطبیقی با سایر متون عرفانی و تاریخی نشان میدهد که هر کدام از این نظریهها دارای کاستیهایی هستند. این یافتهها نشان میدهد که نویسنده مصباح اولاً یک عارف صوفی است؛ ثانیاً وی یک سنیمذهب است که وجود قراین متنی و عدم وجود دلیلی بر شیعه بودن وی آن را به اثبات میرساند. همچنین قول برگزیده در تحقیق حاضر آن است که نویسنده مصباح الشریعه صوفی سنی مذهبی است که به بازه زمانی دهههای پایانی قرن چهارم تا دهههای پایانی قرن پنجم تعلق دارد. نظریه برگزیده مبتنی بر تحلیل نسخ خطی و تحلیلهای تاریخی و سبکشناسی آثار و اصطلاحات صوفیه است. این مقاله در حد توان، ابداع احتمالی نو را در میان آورده است.کلیدواژه ها
مصباح الشریعه, نسخ خطی, امام صادق علیه السلام, تحلیل محتوایی, کتب منسوباطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.