مجاز در قرآن و شرایط آن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی(رحمةالله)

بسیاری از معارف دینی و دستورهای زندگی در دین اسلام، از قرآن کریم که ثقل اکبر است، به دست می‌آیند؛ ازاین‌رو شناخت آموزه‌های قرآن از صدر اسلام تاکنون با عنوان «تفسیر قرآن» کانون توجه مسلمانان به‌ویژه اندیشمندان علوم قرآنی بوده و هست. یکی از علوم مورد نیاز تفسیر، «بلاغت» است و «علم بیان» یکی از فنون آن است. بحث حقیقت و مجاز یکی از مسائل علم بیان است. این بحث به دلیل تأثیر مستقیم در تفسیر قرآن جایگاه ویژه‌ای دارد؛ ازاین‌رو اثبات مجاز در قرآن اهمیت دارد. از طرفی به دلیل مقبولیت علمی علامه طباطبایی+ در جامعه تفسیری و مجازدانستن برخی آیات از جانب ایشان دستیابی به دیدگاه‌های ایشان در این مورد ضروری است؛ ازاین‌رو رسیدن به این مطلب هدف این پژوهش است. منابع داده‌های پژوهش در بیشتر موارد علاوه بر کتاب المیزان فی تفسیر القرآن، کتاب‌های تفسیری، بلاغی و لغوی هستند. بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی یافته‌های این پژوهش به این اشاره دارند که دلایل ایجابی از طرف موافقان مجاز در قرآن برخی آیات، روایات و بلیغ‌تربودن مجاز نسبت به حقیقت است و دلایل مخالفان مجاز در قرآن مانند دروغ‌بودن مجاز، قابل نفی‌بودن آن، سقوط حجیت و سقوط اعجاز قرآن، دلایل سلبی و قابل نفی‌اند. علامه طباطبایی+ ضمن پذیرش این دلایل، «مجاز در برخی آیات» را در صورت قرینه‌داشتن و مؤثربودن در تفسیر آیه می‌پذیرد.

کلیدواژه ها:

اثبات مجاز ، موافقان ، مخالفان ، علامه طباطبایی(رحمةالله)