عصمت خوری - گروه علوم و صنایع غذایی، واحدقوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران.
وحید حکیم زاده - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران.
علی محمدی ثانی - گروه علوم و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان
حسن رشیدی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

یکی از مهمترین چالش­های پیش­روی صنایع لبنی کاهش یا حذف آفلاتوکسین‌ها به خصوص آفلاتوکسین M1 است. از طرفی، تولید محصولات لبنی پروبیوتیک به منظور بهبود سلامت جامعه از اهداف دیگر صنعت لبنیات است. از این­رو در این تحقیق سعی شد با استفاده از میدان پالس الکتریکی در دامنه 10 تا 30 میکروثانیه، ازن دهی در دامنه صفر تا 10 میلی گرم بر دقیقه و تابش فرابنفش در بازه صفر تا 5 ژول بر سانتی متر مربع در شیر اسیدوفیلوس تا به محصولی عاری از آفلاتوکسین و در عین حال پروبیوتیک دست یابیم. برای بررسی تاثیر فرآیندهای به کار رفته از طرح آماری سطح پاسخ به روش مرکب مرکزی در قالب مدل درجه دوم کامل استفاده گردید به طوریکه فرآیندهای مذکور به عنوان متغیرهای عملیاتی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان دهنده تاثیر معنی دار متغیرهای مستقل و همچنین تاثیر سینرژیستی آن ها در سطح 05/0 بر کاهش میزان آفلاتوکسین در شیر اسیدوفیلوس بود. شرایط عملیاتی بهینه بر اساس کمترین مقدار آفلاتوکسین در شیر اسیدوفیلوس شامل 15/13 میکروثانیه پالس در میدان الکتریکی، غلظت 99/9 میلی­گرم در دقیقه از ازن و شدت 99/4 ژول بر سانتیمتر مربع از امواج فرابنفش بود. در شرایط بهینه میزان pH برابر با 22/6، اسیدیته 76/19 درجه دورنیک، ماده خشک 69/10 درصد، تغییر رنگ کلی برابر با 13/8 واحد و امتیاز پذیرش کلی نمونه برابر با 77/4 بود. در نهایت با اعمال این شرایط به ترتیب 61/84 و 76/86 درصد از آفلاتوکسینM1 و کل آفلاتوکسین‌ها کاهش یافت و محصول نهایی حاوی Cfu/g 106×2/5 لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس بود.

ازن, شیر اسیدوفیلوس, فرابنفش, میدان الکتریکی پالسی, هردل