زینب نقدی - بخش مهندسی علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
امید دیانی - عضو هیات علمی بخش مهندسی علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان. کرمان. ایران
رضا طهماسبی - عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
امین خضری - دانشیار گروه علوم دامی دانشگاه شهید باهنر کرمان
محمد مهدی شریفی حسینی - استادیار بخش علوم دامی دانشگاه شهید باهنر کرمان
زهره حاج علیزاده - بخش مهندسی علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

سابقه و هدف: استفاده از فرآورده‌های فرعی و مواد دور ریختنی محصولات کشاورزی و صنایع فرآوری آن‌ها به‌دلیل داشتن مقادیر قابل توجهی از مواد مغذی و با ارزش پروتیینی و انرژی زایی در تهیه غذای دام میسر می‌باشد. سالانه حدود 950 تن تفاله پونه در ایران تولید می‌شود که اگر این تفاله به‌خوبی خشک شود به‌دلیل دارا بودن ارزش غذایی، می‌توان از آن در تغذیه دام استفاده کرد. ولی با توجه به این‌که رطوبت یک عامل محدود‌کننده جهت نگه‌داری محسوب می‌شود، سیلو کردن می‌تواند این محدودیت را از بین ببرد. هدف از تحقیق حاضر، تعیین ترکیب شیمیایی تفاله سیلو شده پونه با خرمای ضایعاتی و بررسی اثر تغذیه سیلاژ بر ماده خشک مصرفی، تولید پروتیین میکروبی و فراسنجه‌های خون بود. مواد و روش‌ها: 400 کیلوگرم تفاله پونه با 30 کیلوگرم خرمای ضایعاتی در سطوح صفر (شاهد)، پنج، 10 و 15 درصد ماده خشک با هم مخلوط و به‌مدت 45 روز سیلو شد. پس از تعیین ترکیب شیمیایی و ارزیابی حسی سیلاژها، به‌ میزان 20 درصد از آن‌ها در جیره‌های آزمایشی استفاده شد. پس از تهیه جیره‌های آزمایشی، فراسنجه‌های مورد نظر با استفاده از چهار راس گوسفند نر بالغ کرمانی با میانگین وزن زنده 2±40 کیلوگرم در قالب طرح چرخشی در چهار دوره 21 روزه بررسی شد. از مایع شکمبه هر گوسفند در پنج روز آخر هر دوره توسط لوله مری متصل به دستگاه ساکشن، جهت تعیین pH و نیتروژن آمونیاکی شکمبه، نمونه‌گیری به‌عمل آمد. در آخرین روز هر دوره و در چهار ساعت پس از مصرف خوراک، خون‌گیری از گوسفندان از طریق ورید وداج انجام گرفت. جهت تعیین میزان آلانتوئین و پروتیین میکروبی، میزان ادرار تولیدی در روزهای نمونه‌گیری در طول 24 ساعت با ظرف‌هایی که در زیر قفس‌های متابولیکی قرار داشت، جمع‌آوری شد. یافته‌ها: با توجه به ارزیابی حسی، سیلاژهای پونه دارای خرما با نمره 20 رتبه بسیار خوب را به‌خود اختصاص دادند. افزودن خرما ضایعاتی به سیلاژ تفاله پونه موجب افزایش میزان ماده خشک و چربی سیلاژ شد (05/0>P). مصرف ماده خشک و قابلیت هضم مواد مغذی جیره‌ها تحت تاثیر سیلاژ تفاله پونه با سطوح مختلف خرمای ضایعاتی قرار نگرفت. تغذیه سیلاژهای مختلف بر نیتروژن مصرفی، نیتروژن دفعی از طریق ادرار و مدفوع و درصد ابقاء نیتروژن در گوسفندان بی‌تاثیر بود. کل مشتقات پورینی و در نتیجه آن سنتز پروتیین میکروبی در گوسفندان، تحت تاثیر نوع سیلاژ تفاله پونه قرار نگرفت. با افزایش سطح خرمای ضایعاتی در تهیه سیلاژ تفاله پونه، سطح کلسترول و آلبومین خون دام‌ها به‌صورت خطی افزایش یافت (05/0>P). نتیجه‌گیری: براساس نتایج به‌دست آمده، می‌توان گزارش کرد که سیلو کردن تفاله پونه با خرمای ضایعاتی سبب افزایش کیفیت سیلاژ شده، اما با توجه به عدم تفاوت معنی‌دار در فراسنجه‌های اندازه‌گیری شده، می‌توان از سیلاژ تفاله پونه بدون افزودنی و یا با خرمای ضایعاتی به‌ میزان 20 درصد در جیره گوسفندان استفاده کرد.

پروتیین میکروبی, تفاله پونه, سیلاژ, شکمبه, ضایعات خرما