قانون انحصار تجارت خارجی ایران 1309:

دولت در اسفند 1309 به موجب قانون، انحصار بازرگانی خارجی کشور را در دست گرفت. در پژوهش‌‌های جدیدی که در مورد تاریخ و اقتصاد ایران صورت گرفته، توجه چندانی به این مسأله نشده؛ یا ارزیابی‌‌ها شتاب‌زده و نآاگاهانه بوده و دلایل و پیامد‌های این اقدام مغفول مانده است. در این مقالهضمن اشاره به برخی از این دیدگاه‌های ساده‌انگارانه، تحولات بین‌المللی بعد از جنگ جهانی اول، اثرات بحران اقتصادی 1930 و نیز سلطه بازرگانی شوروی بر اقتصاد کشاورزی ایران، در تدوین این قانون بررسی شده است. یافته‌‌های این تحقیق نشانگر آن است که تحولات سیاسی و اقتصادی بعد از جنگ اول جهانی، در ایران نیز همانند سایر کشور‌های دیگر، لزوم دخالت دولت در اقتصاد را به وجود آورد. بحران اقتصاد جهانی1930، دولتی شدن بازرگانی خارجی روسیه و پایین آمدن ارزش نقره به عنوان واحد پول ایران، این امر را تا حد زیادی تشدید و الزام‌آور نمود. این اقدام دولت، حاصل یک برنامه‌ریزی اقتصادی بلندمدت نبود، بلکه نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی آن زمان بود و با آزمایش و خطا همراه شد. اما دست‌کم در کوتاه‌مدت باعث بهبود صادرات و تنظیم درآمد‌های دولت گردید. همچنین صنعتی‌سازی جایگزین واردات با دخالت دولت سرعت یافت، شرکت‌‌های بازرگانی و شرکت‌‌های سهامی جایگزین بازرگانی سنتی گردید و تغیرات متفاوتی در الگوی کشاورزی و صادرات آن به وجود آمد.

کلیدواژه ها:

بحران اقتصاد جهانی ، اقتصاد دولتی ، انحصار بازرگانی خارجی ، اقتصاد سیاسی ، ناسیونالیسم ، صنعتی شدن