سبک زندگی اخلاقی در تعامل با قابلیّت های محیط در محلات سنتی ایران (مورد مطالعه: محلهِ تاریخی عزب دفتریلر تبریز)

بیان مساله: دستیابی به سبک و شیوهِ زندگی اخلاقی، مسئله‌ای بسیار پیچیده‌است که مطابق رویکرد امکان‌دهندگی محیطی یکی از ریشه‌های آن‌را می‌توان، در تعامل و ارتباطِ میان محیط و ساحاتِ وجودی انسان جستجوکرد. انسان در هر محیطی به‌دنبال بهره‌گیریِ حداکثری از قابلیت‌های موجود آن محیط در جهت پاسخ به انواع متعدد نیازهای فردی و اجتماعی خود بوده و سعی می‌کند محیط اطراف خود را هم‌راستا با نیازهای وجودی خویش در جهت مطلوب‌تر کردن زندگی، تغییر‌دهد. سوال تحقیق: سوالات تحقیق "ارتباط قابلیت‌های محیط با سبک زندگی اخلاقی چگونه قابل تبیین است؟" و"محلات سنتی در راستای تحقّق سبک زندگی اخلاقی چگونه عمل می‌کنند؟"، می‌باشند. اهداف تحقیق: هدف پژوهش، شناسایی و ارتباط قابلیت‌های محیط و ساحاتِ وجودی انسانی در جهت دستیابی به سبک زندگی اخلاقی می‌باشد. روش تحقیق: روش تحقیق در پژوهش، با پیش‌فرض رویکرد امکان‌دهندگی محیطی، دو روش "توصیفی – تحلیلی" و "پژوهش‌موردی"، می‌باشد. مهم ‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: مطالعات نظری حاکی از این است که ساحات انسانی شامل ساحات درونی (عقیده و باور- احساسات، عواطف و هیجانات- اراده و خواسته) و ساحات بیرونی (گفتار- کردار) در تعامل با قابلیت‌های محیط (فیزیکی، اجتماعی و نمادین) از طریق تاثیرگذاری بر متغییرهای شکل‌دهنده به سبک‌ زندگی (میدان، سرمایه، منش، عمل، نماد، طبقه، قریحه) بستر لازم جهتِ امکان تحقق، ثبات و رواج و نهادینه‌ شدن سبک زندگی اخلاقی را مهیّا می‌سازد. جهتِ اعتبار‌سنجی الگوی نظری تحقیق با انتخاب یک محلهِ سنتی در شهر تبریز و جامعه آماری 200 نفر از ساکنان این محله، به‌روش تحلیل عامل تأییدی به بررسی تأثیرگذاری قابلیت‌های محیطی بر ساحات وجودی انسان پرداخته‌شد. اعتبارسنجی مطالعات نظری در محلهِ سنتی عزب دفتریلر تبریز حاکی از این است که تعامل میانِ قابلیت فیزیکی محیط با ساحتِ احساسات، عواطف و هیجانات در سطح کلان (سطح محله) و ساحت اراده و خواسته در سطح خرد(سطح خانه) بسترِ لازم، جهت امکان تحقق سبک زندگی اخلاقی در فرد و جامعه فراهم می‌گردد. همچنین تعامل میانِ قابلیت اجتماعی محیط با ساحتِ گفتار و کردار در سطح کلان (سطح محله) و ساحت اراده و خواسته در سطح خرد (سطح خانه) زمینهِ لازم جهتِ ثبات سبک زندگی اخلاقی در خانه و اجتماع و تبدیل آن به عادتِ فردی و اجتماعی را منجر‌می‌شود و درنهایت، تعامل میانِ قابلیت نمادین محیط با ساحتِ احساسات، عواطف و هیجانات در سطح کلان (سطح محله) و ساحت اراده و خواسته در سطح خرد (سطح خانه) زمینهِ لازم جهتِ رواج و نهادینه شدن سبک زندگی اخلاقی در بین اعضای خانواده و افراد جامعه را مهیّا می‌سازد.

کلیدواژه ها:

قابلیت های محیط ، ساحاتِ وجودی انسان ، سبک زندگی اخلاقی ، تکوّن رفتار اخلاقی ، محلات سنتی ایران