سعید خاوری خراسانی - Seed and Plant Improvement Department, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, ARREO, Mashhad, Iran
عبدالناصر مهدی پور - Seed and Plant Improvement Department, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, ARREO

انتخاب ‌بر ‌اساس ‌شاخص ‌مناسب ‌می‌تواند ‌یکی ‌از ‌روش‌های ‌موثر ‌جهت ‌گزینش ‌غیر ‌مستقیم ‌برای ‌بهبود ‌همزمان ‌عملکرد ‌و ‌اجزای ‌آن ‌باشد. ‌به ‌منظور ‌تعیین ‌شاخص ‌انتخاب ‌برای ‌اصلاح ‌ژنتیکی ‌عملکرد، ‌60 ‌هیبرید ‌سینگل ‌کراس ‌ذرت ‌دانه ‌ای ‌در ‌قالب ‌طرح ‌بلوک‌های ‌کامل ‌تصادفی ‌با ‌3 ‌تکرار ‌در ‌شرایط ‌تنش ‌خشکی ‌و ‌بدون ‌تنش ‌(شاهد) ‌در ‌قالب ‌دو ‌آزمایش ‌مجزا ‌در ‌ایستگاه ‌طرق ‌مرکز ‌تحقیقات ‌و ‌آموزش ‌کشاورزی ‌و ‌منابع ‌طبیعی ‌خراسان ‌رضوی ‌کشت ‌شدند. ‌شاخص‌های ‌انتخاب ‌براساس ‌صفات ‌وارد ‌شده ‌در ‌تجزیه ‌رگرسیون ‌گام ‌به ‌گام ‌و ‌با ‌در ‌نظر ‌گرفتن ‌ارزشهای ‌فنوتیپی، ‌ژنتیکی ‌و ‌اقتصادی ‌محاسبه ‌شدند. ‌براساس ‌نتایج ‌حاصل ‌از ‌رگرسیون ‌گام ‌به ‌گام ‌در ‌شرایط ‌بدون ‌تنش ‌صفات ‌رسیدگی ‌فیزیولوژیک، ‌ارتفاع ‌بوته، ‌عمق ‌دانه، ‌تعداد ‌دانه ‌در ‌ردیف ‌بلال ‌و ‌طول ‌تاسل ‌جمعا ‌60.68 ‌درصد ‌از ‌تغییرات ‌مربوط ‌به ‌عملکرد ‌را ‌تبیین ‌نمودند، ‌در ‌حالیکه ‌در ‌شرایط ‌تنش ‌صفات ‌تعداد ‌دانه ‌در ‌ردیف ‌بلال، ‌ارتفاع ‌بوته، ‌ارتفاع ‌بلال، ‌وزن ‌هزاردانه، ‌طول ‌بلال ‌و ‌تعداد ‌برگ ‌بالای ‌بلال ‌در ‌مجموع ‌63.77 ‌درصد ‌از ‌تغییرات ‌مربوط ‌به ‌عملکرد ‌را ‌توجیه ‌نمودند ‌که ‌در ‌محاسبه ‌شاخص ‌انتخاب ‌مورد ‌استفاده ‌قرار ‌گرفتند. ‌از ‌5 ‌شاخص‌ ‌انتخاب ‌بهینه ‌(اسمیت-هیزل) ‌و ‌یک ‌شاخص ‌انتخاب ‌پایه ‌(پسک- ‌بیکر) ‌برای ‌گزینش ‌ژنوتیپ‌های ‌ذرت ‌در ‌شرایط ‌تنش ‌رطوبتی ‌و ‌غیر ‌تنش ‌استفاده ‌شد. ‌نتایج ‌نشان ‌داد ‌که ‌مقدار ‌سودمندی ‌نسبی ‌گزینش ‌بر ‌مبنای ‌عملکرد ‌و ‌پیشرفت ‌ژنتیکی ‌مورد ‌انتظار ‌برای ‌کلیه ‌صفات ‌در ‌شاخص ‌دوم ‌اسمیت ‌هیزل ‌در ‌هر ‌دو ‌محیط ‌غیر ‌تنش ‌و ‌تنش، ‌نسبت ‌به ‌سایر ‌شاخص‌ها ‌بیشترین ‌میزان ‌بود. ‌براساس ‌مقادیر ‌عملکرد ‌دانه ‌و ‌شاخص‌های ‌انتخاب ‌بهینه ‌و ‌پایه ‌20 ‌درصد ‌از ‌ژنوتیپ‌های ‌برتر ‌توسط ‌هر ‌شاخص ‌انتخاب ‌شدند. ‌برمبنای ‌نتایج ‌حاصله ‌در ‌شرایط ‌غیرتنش ‌ژنوتیپ ‌60 ‌(رقم ‌تجاری ‌سینگل ‌کراس ‌704 ‌) ‌توسط ‌تمامی ‌شاخص‌ها ‌به ‌عنوان ‌برترین ‌ژنوتیپ ‌و ‌در ‌شرایط ‌تنش ‌رطوبتی ‌ژنوتیپ‌های ‌متفاوتی ‌به ‌عنوان ‌برترین‌ها ‌توسط ‌شاخص‌های ‌مختلف ‌انتخاب ‌گردیدند ‌که ‌می‌توان ‌به ‌ژنوتیپ‌های ‌16 ‌(ME77006/1 × K1263/1)، ‌22 ‌(ME77006/1 × K1263/1) ‌و ‌34 ‌(ME78005/2 × A679) ‌اشاره ‌کرد ‌که ‌لااقل ‌توسط ‌2 ‌یا ‌3 ‌شاخص ‌گزینشی ‌مختلف ‌برای ‌شرایط ‌تنش ‌رطوبتی ‌برگزیده ‌شده‌اند.   

Additive value, Relative efficiency, Agronomical traits, Selection, ارزش اصلاحی, سودمندی نسبی, صفات زراعی, گزینش