بازخوانی انتقادی آرای ژیلیو در اعتبارسنجی تفسیر روایی سدة نخست هجری

سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 181

فایل این مقاله در 32 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_SERAJ-9-32_004

تاریخ نمایه سازی: 13 اسفند 1399

چکیده مقاله:

آغاز تفسیر از جمله مباحث مهمی است که در تاریخ تفسیر بدان توجه شده‌است. خاورپژوهان هم توجه ویژه‌ای به این مسئله دارند. قسمتی از مقالة «تفسیر در دوران صدر اسلام و سده‌های میانه» اثر ژیلیو، خاورپژوه معاصر، دربارة آغاز تفسیر و اعتبارسنجی آن است. در این اثر، ژیلیو پیشینة تفسیر روایی دورة نخستین را به طور ویژه بررسی کرده‌است. از دیدگاه او، دوران نخستین تفسیر روایی به صورت شفاهی و مکتوب عبارتند از: 1ـ تفسیر پیامبر(ص) که نقطة عزیمت است. 2ـ تفسیر صحابه که دَه تن از آنان جزو مفسران مشهور هستند. 3ـ تفسیر تابعان که مثل دورة صحابه، دَه تن از آنان جزو مفسران مشهورند. 4ـ آغاز نگارش تفسیر که متأخر از سه دورة پیشین است. ژیلیو معتقد است تفسیر سه دورة اول، دورة شفاهی تفسیر بوده که مصادف با سدة نخست هجری است و از نظر کمیت روایات تفسیری و کیفیت طرق آن‌ها اعتبار چندانی ندارد. همچنین، از دیدگاه او، تفسیر دورة چهارم، یعنی دورة کتابت تفسیر روایی، از سدة دوم آغاز می‌شود. از این رو، اعتبار تفسیر روایی از نظر مکتوب بودن نیز ضعیف است. اما بر اساس منابع اسلامی، تفسیر روایی دوران نخستین، برخلاف دیدگاه ژیلیو ویژگی‌های زیر را دارد: 1ـ تفسیر شفاهی که شامل سه دورة اول است، از نظر کمیت روایات، تعداد راویان و طرق روایات، وسیع‌تر و موثق‌تر از آن چیزی است که ژیلیو ادعا میکند. 2ـ زمان شروع تفسیر مکتوب روایی به قبل از سدة دوم، یعنی سدة نخست بازمی‌گردد.

نویسندگان

حسن رضایی هفتادر

دانشیار علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران

صفر نصیریان

دانشآموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران

حسین علوی مهر

دانشیار علوم قرآن و حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم. ...
  • ابن ‌أبی‌الجمهور احسایی، محمدبن علی. (1403ق.). عوالی اللئالی. ج 1. ...
  • ابن‌اثیر جزری، علی‌بن محمد. (1409ق.). أسد الغابةفی معرفةالصحابة. ج3. بیروت: ...
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۵۱ق.).غایة النهایة. به‌کوشش گ. برگشتر سر. ج1. قاهره: ...
  • ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن علی. (بی‌تا). تقریب التهذیب. بیروت: دار المعرفة. ...
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1326ق.). تهذیب التهذیب. ج 2، 3، 4، 9 ...
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1379ق.).فتح الباری بشرح البخاری. ج ۸. بیروت: دارالمعرفه. ...
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۴۱۵ق.). الإصابة فی تمییز الصحابة. بیروت: دار الکتب ...
  • ابن‌خلکان، شمس‌الدین احمد. (بی‌تا). وفیات الأعیان. ج 2 و 3. ...
  • ابن‌سعد، محمد. (1420ق.). الطبقات الکبری. ج3. بیروت: دار الفکر. ...
  • ابن‌ شهر‌آشوب، محمدبن علی. (1406ق.). مناقب آل ‌أبی‌طالب. ج 1 ...
  • ابن‌عساکر، علی‌بن حسن. (1394ق.). تاریخ الدمشق. ج2. دمشق: المجمع العلمی. ...
  • ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر. (بی‌تا). البدایة و النهایة. ج9. بیروت: دارالفکر. ...
  • ابن‌مردویه، احمد. (1422ق.). مناقب علی‌بن‌ أبی‌طالب و ما نزل من ...
  • هلالی، ابن‌مزاحم ضحاک. (1419ق.). تفسیر الضحاک. تحقیق محمد شکری و ...
  • ابن‌مغازلی، علی. (1403ق.). مناقب الإمام امیرالمؤمنین علی‌بن ‌أبی‌طالب. بیروت: دارالأضواء. ...
  • ابن‌ندیم، محمدبن إسحاق. (1398ق.). الفهرست. بیروت: دار المعرفة. ...
  • ابوحمزه ثمالی، ثابت‌بن دینار. (1420ق.). تفسیر القرآن الکریم. تحقیق عبدالرزاق ...
  • ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله. (بی‌تا). حلیة الأولیاء. بیروت: دار الفکر. ...
  • اسعدی، محمد و دیگران. (1390). آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری. قم: پژوهشگاه ...
  • امینی، عبدالحسین. (1410ق.). الغدیر. ج2. تهران: دارالکتب الإسلامیة. ...
  • ایازی، سید محمدعلی. (1381). قرآن اثری جاویدان. رشت: کتاب مبین. ...
  • آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (1403ق.). الذریعة إلی تصانیف الشیعه. ج4. بیروت: ...
  • بابایی، علی‌اکبر. (1381). مکاتب تفسیری. ج1. قم: پژوهشکده حوزه و ...
  • بحرانی، سیدهاشم. (بی‌تا). البرهان فی تفسیر القرآن. ج2. قم: اسماعیلیان. ...
  • بخاری، محمد‌بن إسماعیل. (1422ق.). صحیح البخاری. تحقیق محمدزهیر بن ناصر ...
  • برقی، احمدبن ‌أبی‌عبدالله. (1383). رجال برقی. تحقیق سید کاظم موسوی. ...
  • بِرْگ، هِربِرت. (2000م.). تکوین و تکامل تفسیر در نخستین سده‌های ...
  • بلاذری، احمدبن یحیی. (۱۴۱۷ق.). کتاب جمل من أنساب الأشراف. تحقیق ...
  • ثعلبی، احمد. (1422ق.). الکشف و البیان. ج5. بیروت: بی‌نا. ...
  • جعفریان، رسول. (1368). مقدمه‌ای بر تاریخ حدیث. قم: انتشارات فؤاد. ...
  • حاجی‌ خلیفه، مصطفی‌بن عبدالله. (1413ق.). کشف الظنون عن اسامی‌الکتب و ...
  • حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمدبن عبدالله. (1409ق.). المستدرک علی الصحیحین. ج3. ...
  • حجتی، محمدباقر. (1368). سه مقاله در تاریخ تفسیر و نحو. ...
  • ــــــــــــــــــــــ . (1384). پژوهشی در تاریخ قرآن کریم. تهران: دفتر ...
  • حر عاملی، محمدبن حسن. (1412ق.). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل ...
  • حلی، حسن‌بن یوسف. (1381ق.). خلاصة الاقوال. نجف: کتابخانة حیدریه. ...
  • خضیری، محمدبن عبدالله. (1420ق.). تفسیر التابعین. ج1. ریاض: عرض و ...
  • خویی، سیدابوالقاسم. (1403ق.). معجم رجال الحدیث. ج 1، 4 و ...
  • داودی، حافظ شمس‌الدّین محمد. (1422ق.). طبقات المفسرین. بیروت: دارالکتب العلمیة. ...
  • ذهبی، محمدحسین. (1381ق.). التفسیر و المفسرون. ج1 و 2. قاهره: ...
  • رضوان، عمربن ابراهیم. (1413ق.). آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و ...
  • زرکشی، بدرالدّین. (1410ق.). البرهان فی علوم القرآن. ج1 و 2. ...
  • سیدبن طاووس، علی. (1363). سعدالسعود. قم: منشورات الرضی. ...
  • سیوطی، جلال‌الدّین. (1380). الإتقان فی علوم القرآن. ج2 و 4. ...
  • شاطبی، ابراهیم‌بن موسی. (بی‌تا). الموافقات فی اصول الشریعة. ج 9. ...
  • شریفی، علی. (1392). «تفسیر در دوران اولیة اسلام».  قرآن‌پژوهی خاورشناسان. ...
  • شواخ، علی. (1307ق.). معجم مصنفات القرآن الکریم. ج2. بیروت: دار ...
  • شوشتری، محمدتقی. (1415ق.). قاموس الرجال. ج4. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ...
  • شهید ثانی، زین‌الدّین ‌بن علی. (1408ق.). الرعایةفی علم الدرایة. قم: ...
  • شهیدی صالحی، عبدالحسین. (1381). تفسیر و تفاسیر شیعه. قزوین: حدیث ...
  • صالح، صبحی. (1363). علوم‌الحدیث و مصطلحه. قم: منشورات رضی. ...
  • صدر، سیدحسن. (بی‌تا). تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام. تهران: منشورات الأعلمی. ...
  • صدوق، محمدبن علی. (بی‌تا). الف. الامالی. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. ...
  • ـــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). ب. عیون اخبار الرضا. ج2. قم: مکتبة ...
  • ـــــــــــــــــــــــــــ . (1403ق.). الخصال. قم: جامعة مدرسین. ...
  • صیامیان، زهیر.  «گزارش نقد کتاب شفاهی و مکتوب در نخستین ...
  •  https://www.cgie.org.ir/fa/news/25961 ...
  • طبرسی، احمدبن علی‌. (1368). الإحتجاج. ج1. نجف: دار النعمان. ...
  • طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامع‌البیان عن تأویل آیّ القرآن. ج1 ...
  • طوسی، محمدبن حسن. (1380ق.). رجال الطوسی. نجف: کتابخانة حیدریه. ...
  • عاصمی احمدبن علی و عبدالحق ابن‌عطیه. (1392ق.). مقدمتان فی علوم ...
  • العاملی، اکرم برکات. (1418ق.). حقیقةمصحف فاطمه عند الشیعة. بیروت: دار ...
  • عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم. (1387). طبقات مفسران شیعه. قم: نوید اسلام. ...
  • علوی ‌مهر، حسین. (1384). آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران. ...
  • عیاشی، محمد. (بی‌تا). تفسیر العیاشی. ج1. تهران: المکتبة الإسلامیة. ...
  • قرطبی، محمدبن احمد. (1420ق.). الجامع الاحکام‌ القرآن. ج1. بیروت: دار ...
  • قمی، شیخ عباس. (1397ق.). تتمة المنتهی. قم: داوری. ...
  • ــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). سفینة البحار. بیروت: دارالتعارف. ...
  • کشی، ابوعمرو محمد. (1404ق.). اختیار معرفة الرجال. ج1 و 2. ...
  • کوفی، محمد. (1422 ق). مناقب الإمام امیرالمؤمنین علی‌بن‌ ابی‌طالب. ج1. ...
  • کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق.). الکافی. تهران: دار الکتب ‌الإسلامیة. ...
  • گلدزیهر، ایگناتس. (1374). مذاهب التفسیر الإسلامی. ترجمة عبدالحلیم نجّار. قاهره: ...
  • مامقانی، عبدالله. (1411 ق). مقباس الهدایة. ج۳. قم: مؤسسة آل‌ ...
  • ـــــــــــــــــــ . (بی‌تا). تنقیح المقال. ج1. بی‌جا: بی‌نا. ...
  • متقی‌الهندی، علاء‌الدّین علی. (1409ق.). کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال. ...
  • مجاهد، بن‌جبر. (بی‌تا). تفسیر الإمام المجاهد. تحقیق عبدالرّحمن الطاهر سورتی. ...
  • مجلسی، محمدباقر. (بی‌تا). بحارالانوار. ج 85، 92، 98، 99. بیروت: ...
  • مدیر شانه‌چی، کاظم. (۱۳۸۲). تاریخ حدیث. تهران: سمت. ...
  • مروّتی، سهراب. (1381). پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن کریم (در ...
  • مزی، یوسف. (1403ق.). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال. ج13. بیروت: ...
  • مسلم، مصطفی. (1415ق.). مناهج‌المفسرین. ریاض: دارالمسلم. ...
  • معرفت، محمدهادی. (1409ق.). التفسیر والمفسرون فی ثوبة القشیب. ج1. مشهد: ...
  • مؤدب، سید رضا و سید محمد موسوی مقدم. (1387). «نقد ...
  • مؤدب، سیدرضا. (1380). روش‌های تفسیر قرآن. قم: اشراق. ...
  • ناصحیان، علی‌اصغر و محمدعلی مهدوی‌راد. (1390). جریان شناسی تفاسیر فقهی. ...
  • نجارزادگان، فتح‌الله. (1389). تفسیر تطبیقی. قم: نشر المصطفی. ...
  • نجاشی، احمدبن علی. (1413ق.). رجال النجاشی. قم: نشر اسلامی. ...
  • نیل‌ساز، نصرت و الهام زرین‌کلاه. (1391). «بررسی و نقد دیدگاه ...
  • هلالی، سلیم‌بن قیس. (۱۴۰۵ق.). کتاب سلیم. ج 2. قم: هادی. ...
  • Gilliot, Claude. (2002). «Exegesis of the Qurān: Classical and Medieval». ...
  • Mc Auliffe, Jane Dammen. (2001-2005). Encyclopaedia of the Qur'an. Leiden: ...
  • نمایش کامل مراجع