اکرم شکاریان بهزادی - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران
ارسلان گلفام - دانشیار گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
حیات عامری - استادیار مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس

هدف پژوهش حاضر بررسی طرح‏واره‏های تصوّری پایه در متون علمی در چارچوب زبان‏شناسی شناختی است. به‏باور زبان‏شناسان شناختی، اهمّیت طرح‏واره‏های تصوّری به‏مثابة بخشی از سازوکار زبان و تفکّر این است که آن‏ها به‏منزلة مفاهیم جسمیت‏یافتة ابتدایی و اولیه می‏توانند، به‏شکلی نظام‏مند، ساختار مفاهیم پیچیده‏تر را فراهم آورند. ضرورت این مسئله باعث شد تا نوشتار پیش رو طرح‏واره‏های تصوّری حجمی، حرکتی و قدرتی جانسون را در متون علمی بررسی کند. روش این پژوهش به‏لحاظ هدف، کاربردی و ازنوع کیفی، توصیفی و استنباطی است. نتایج بررسی‏ها نشان داد که هر سه طرح‏واره در گفتمان علمی کاربرد دارند که بیشترین میزان در متون علمی به طرح‏وارة حجمی (56%)، سپس طرح‏وارة حرکتی (29%) و درنهایت طرح‏واره قدرتی (15%) اختصاص دارد؛ از سوی دیگر، تفاوت بین فراوانی انواع طرح‏واره‏ها معنادار است؛ همچنین میزان جملات حاوی طرح‏واره (16%) در کلّ پیکرة مورد مطالعه کمتر از جملات بدون طرح‏واره (84%) است و تفاوت بین فراوانی این‏دو معنادار است.

زبان‌شناسی شناختی, معناشناسی شناختی, طرح‏وارۀ حجمی, طرح‌وارۀ حرکتی, طرح‌وارۀ قدرتی, متون علمی