زهرا اسماعیلی متین - دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا - دانشیار گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس

در زبان فارسی خوشة همخوانی در جایگاه آغازه مجاز نیست،‌ بنابراین در وام­گیری واژگانی، هنگامی­که ساختِ واژه از قواعد واج­آرایی زبان تخطّی کند و یک خوشة همخوانی یا واکه­ای غیر ­مجاز به وجود آید، این زبان با استفاده از فرایندهای درج و حذف و با هجابندی مجدّد، واژه­هایی را که از قواعد واج­آرایی تخطّی کرده­اند را اصلاح می­کند تا در زبان پذیرفته شوند. پژوهش حاضر فرایند درج در خوشه‌های همخوانیِ آغازی وام­واژه­های انگلیسی در زبان فارسی و همچنین نوع واکة درج­شده در این وام­واژه­ها را براساس اصول واج‌آرایی (گرینبرگ، 1998)، در چارچوب نظریة زایشی بررسی می­کند. داده­های پژوهش شامل 92 وام­واژه است که از فرهنگ­ مشیری (1371) و زمردیان (1384) استخراج شده­اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که زبان فارسی با اعمال فرایند درج واکه، خوشه­های همخوانی آغازی را می­شکند و تغییراتی در ساخت هجا پدید می­آورد. در این پژوهش علّت درج واکه، تبعیت از اصل قانون مجاورت هجا درنظر گرفته شده است. زبان فارسی از الگوی نامتقارن فرایند افزایش واکه در خوشه­های همخوانی آغازی در وام­واژه­ها استفاده می­کند. در وام‌واژه­هایی که توالی رسایی در خوشة همخوانی، خیزان است، خوشه­ها با فرایند درجِ آغازی شکسته می­شوند. در خوشه‌هایی که توالی رسایی در آن­ها افتان است، درجِ میانی اتّفاق می­افتد؛ واکة بی­نشان در فرایند درج، واکة [e] است.

وام­واژه, درج واکه, ساختار هجایی, خوشة همخوانی, قانون مجاورت هجا