موضوع و محدودۀ «آزادی»: تأملاتی در محتوا ، روش و دلالت‌های کتاب نایجل واربرتون

نایجل واربرتون در کتاب «آزادی» نکته‌هایی را توجه کرده است که از حیث ژرف‌بینی، کاربردی‌سازی مفهوم آزادی برای دنیا و انسان‌ امروز و مخصوصاً از لحاظ بررسی مقایسه‌ای، کم ‌نظیر است. نوشتار حاضر با اذعان به اهمیت فوق‌العاده «آزادی» به سنجش آورده‌ها و دشواره‌های کتاب واربرتون پرداخته و در پی پاسخ به این پرسش است که مبحث آزادی در جهان امروز، چه نقصان‌ها و ابهام‌هایی داشت که واربرتون را سوق داده است به سمت تأمل در اعماق و سازوکار آن؟ مگر نه این است که صدها سال است در باب موضوع آزادی و حدود و شروط آن بحث می‌شود؟ مسأله هایی چون آزادی چه کسی ، آزادی در برابر چه نیرویی ، آزادی برای چه ، آزادی در چه حد و حوزه‌ای، شروط آزادی و بالاخره مهمتر از همه: آزادی با چه امکانی و کدامین قسم از آزادی ( آزادی در درون و از بند تعصب و غریزه یا آزادی قانونی در بیرون ) ، پرسش‌هایی جاودانه‌اند که اندیشه بشر اندیشه ورز ، از پیش‌سقراطیان تا امروزیان را به خود مشغول واداشته است. پاسخ موقتی که بعد از مطالعه کتاب واربرتون به ذهن نگارنده نشسته و این نوشتار بدان اختصاص یافته ، این است که واربرتون، آزادی مطرح در سنت اندیشه سیاسی غرب از مرحله انتزاعی / تئولوژیک به ساحت پراکسیس کشیده ، نهاد آزادی را تأسیس می نماید. به سخن بهتر ، واربرتون آزادی را از حوزه فلسفه سیاسی به میدان علم سیاست بر می کشد و با تأسیس نهاد و نهال آزادی ، سامان زندگی در دنیای مدرن را رقم می زند. تلقی سیاسی/ تأسیسی بدین معناست که نگاه واربرتون به موضوع آزادی، نگاهی است آسیب‌شناسانه (Pathologic) و کاربستی (Usage). بدین مضمون که واربرتون قصد آن کرده است که آزادی انتزاعی و تشریفاتی را زمینی ببیند و این سؤال را بپرسد که چرا انسان‌های امروزین، آزادی را غالباً در معنای غریزی و راحت‌طلبانه آن می‌فهمند؟ مثلاً آزادی در انتخاب سوژه‌های هیجانی را به آزادی از بند غرایز درون و آزادی به معنای تامل و ژرف‌اندیشی در یک اثر هنری ترجیح می‌دهند.

کلیدواژه ها:

اصل زیان ، آزادی سلبی و آزادی ایجابی ، تساهل ، باور ، هرزه‌نگاری ، عقلانیت ، شخص معقول