سینا اکرم - کارشناس شرکت مهندسین مشاور آبساران ، تهران- خیابان سید جمال الدین اسد

روش های زهکشی موازی، قائم و حایل از جمله روش های مرسوم و متعارف کنترل سطح ایستابی وشوری بشمار می روند . از این میان، نقش زهکشی موازی در تثبیت شوری خاک بیشتر شناخته شده است . این سیستم ها با وجود مزایای زیادی که می توانند داشته باشند، دارای اشکا لاتی نیز هستند که از همه مهمتر، مشکلات زیست محیطی را می توان نام برد . از گزینه های جایگزین برای سیستم های سنتی زهکشی می توان به زهکشی زیستی اشاره کرد. این پژوهش در صدد بر آمده است تا اثرات پارامتر های مختلف آب و هوا، آب، خاک و گیاه را بر تعادل نمک خاک در سیستم های زهکشی زیستی به کمک مدل ریاضیSahysmod بررسی کند. این مدل ریاضی، به طور همزمان اثرات آبیاری بر بالا رفتن سطح ایستابی و شوری را در یک محیط سه بعدی و در عین حال نسبت به زمان شبی ه سازی می کند . به منظور بررسی نتایج، نوارهایی که بطور یک در میان به کشت گیاهان زراعی و درخت اختصاص یافته بود، در نظر گرفته شد . علاوه بر این، 4 مقدار برای هدایت هیدرولیکی خاک، 5 مقدار برای عمق لایه محدودکننده، 5 مقدار برای شوری عصاره اشباع خاک، 2 مقدار برای ارتفاع سطح ایستابی، 3 مقدار برای ضریب زهکشی و 3 مقدار برای تبخیر و تعرق درختان از نوارهای غیر زراعی انتخاب شد . برای ترکیب عرض نوارهای زراعی و نوارهای درختکاری شده 19 حالت مختلف برگزیده شد . نسبت بین عرض نوار درختکاری شده به عرض نوار زراعی 0/25 تا 4 متغیر بود، به طوریکه بتوان از میان آنها پاسخ مناسب را انتخاب کرد . به این ترتیب در مجموع بیش از 27000 حالت مختلف مورد مطالعه قرار گرفت نتایج حاصله موارد زیر را نشان داد: -1 زهکشی زیستی در مناطق مرطوب عملکردی به مراتب بهتر از مناطق خشک دارد . در واقع در مناطق خشک که زمین ارزان و آب گرانبها داشته باشند، عموماً این سیستم زهکشی راندمان پایی نی دارد. -2 در بسیاری از موارد به نظر م ی رسد، سیستم های زهکشی زیستی در کنار سیستم های سنتی زهکشی، می توانند نتایج خوبی در پی داشته باشند.-3 حساسیت عمده سیستم های زهکشی زیستی در کنترل تعادل نمک می باشد . به عبارت دیگر، کارآیی زهکشی زیستی در کنترل سطح ایستابی از کنترل شوری بیشتر است حداکثر شوری آب خاک که به روش زهکشی زیستی قابل کنترل است5dS/m است .در موارد بسیاری حتی شوری اولیه3dS/mهم طی سالیان دراز قابل کنترل نیست . این نتیجه، نظریه کاپور2003را تائید نمی کند که زهکشی زیستی را برای آب با شوری کمتر از12ds/mمجاز می داند. کاربرد این سیستم ها در مناطقی پیشنهاد میشود که زمین ارزان و در دسترس و آب، گران وکمیاب باشد.-6 با افزایش میزان هدایت هیدرولیکی، در اغلب موارد شوری بخش زراعی در زهکشی زیستی تغییر نمی کند. -7 سیستم زهکشی زیستی حساسیت زیادی به ضریب زهکشی دارد و با افزایش ضریب زهکشی از عملکرد آن کاسته می شود.-8 با در نظر گرفتن نسبت ثابت بین عرض نوارهای درختکاری شده و زراعی، هر چقدر بتوان عرض نوارها را کمتر در نظر گرفت (مثلاً به جای 100 متر و 50 متر، 50 متر و 25 متر یا 25 مترو12/5متر) کار آیی سیستم افزایش می یابد.