استحکام‌بخشی لرزه‌ای ابنیه خشتی روستایی (مطالعه موردی: روستای تاریخی اصفهک- طبس)

پس از رخداد زلزله طبس در 25 شهریور 1357 بخش گسترده­ای از تخریب­ها مربوط به ساختمان‌های روستایی در اطراف این شهر (طبس) بود. با توجه به اقلیم گرم ­و ­خشک منطقه، روستاهای آسیب­ دیده عمدتاً دارای بافت خشتی و گلی بودند. اصفهک به‌عنوان نمونه‌ای از بافت خشتی روستایی موجود در منطقه طبس، در خلال زمین­لرزه مذکور دچار آسیب­ها و ویرانی­های گوناگونی گردید. این بافت روستایی به‌عنوان نمونه ­ای جالب توجه از فن ­آوری­ها و سنت­های معماری اقلیمی ایران در رابطه با مسکن روستایی و بهره‌گیری مصالح بوم­آورد، در فهرست آثار ملی ایران به شماره 31336 ثبت شده است. در طی سالیان اخیر با گرایش مردمی برای حضور و سکونت مجدد، دارای پتانسیل­های بوم­گردی و گردشگری گردیده که در کنار ارزش­های کالبدی و فرهنگی- اجتماعی آن و با نظر به آسیب­های گذشته و تهدیدهای آتی مرتبط با زلزله، حفاظت و احیای آن ضرورت می­یابد. لذا این پژوهش پس از بررسی مهم­ترین نقاط ضعف سازه­ای بناهای خشتی آسیب دیده بر اثر زلزله، به چگونگی استحکام ­بخشی لرزه­ای ابنیه خشتی روستای اصفهک پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از گونه کتابخانه ­ای و میدانی است. با مطالعه تجارب و پژوهش­های مشابه پیشین و در نظر گرفتن ابعاد مختلف مسئله طی بازدیدهای میدانی مکرر، در رابطه با استحکام­بخشی ابنیه خشتی مورد بحث سه طرح الف، ب و ج پیشنهاد گردید. طرح­ها از نظر اصول نظری مرمت میراث معماری و اعتبارسنجی عملکرد لرزه­ای با مدل­سازی در نرم­افزار ANSYS مورد سنجش و مقایسه قرار گرفته و در نهایت طرح ب (کاربست المان­های چوبی و طناب­های بافته شده از الیاف درخت خرما)، به‌دلیل داشتن بیش­ترین مطابقت با سیاست­ها و راهبردهای مداخله به‌عنوان الگوی بهینه استحکام­بخشی لرزه­ای ساختمان‌های خشتی روستای اصفهک پیشنهاد گردید. در واقع طرح مذکور در خلال اعتبارسنجی لرزه ­ای عملکرد مناسبی از خود نشان داده و مطابقت بیشتری با مبانی نظری مرمت دارد. همچنین اقتصادی بودن و سهولت اجرا به‌عنوان دو معیار مهم که زمینه جلب مشارکت مردم محلی را فراهم می­کند، مورد توجه قرار گرفته­اند.  

کلیدواژه ها:

Adobe Buildings ، Isfahak ، Earthquake ، Restoration ، Seismic consolidation. ، ابنیه خشتی ، روستای اصفهک ، زلزله ، مرمت ، استحکام­ بخشی لرزه ­ای.