اثر شاکله بافت بر میزان جذب تابش خورشیدی بنا در واحدهای همسایگی مناطق با اقلیم سرد (مطالعه موردی: روستای چهرقان)

مباحث زیست‌محیطی و به‎ویژه انرژی نقشی کمرنگ در تدوین طرح‌های مطالعاتی روستایی دارند و منجر به پیامدهای منفی زیست‌محیطی همچون مصرف بی‌رویه انرژی می‌شوند. بخش عمده‌‌ مصرف انرژی روستاها به ساختمان‌های مسکونی تعلق دارد و شکل بافت روستا یکی از عوامل تأثیرگذار ب این مسئله است. اغلب پژوهش‌های پیشین به‌بررسی مصرف انرژی در مقیاس خرد و به‌صورت تک‌بنا پرداخته‌اند و مصرف انرژی تک‎بنا به‌عنوان جزوی از کل بافت روستا و در مقیاس واحد همسایگی کمتر مورد توجه قرارگرفته است. براساس مطالعات پیشین، طراحی واحدهای همسایگی به‌گونه‌ای که بیشترین جذب تابش خورشیدی را داشته باشند می‌توانند تأثیر مستقیمی بر عملکرد حرارتی هر یک از بناها داشته باشند. مقاله حاضر با هدف بررسی اثر شاکله‌ بافت روستایی بر مقدار جذب تابش خورشیدی بناهای روستایی شکل گرفته است. بدین ترتیب تاثیر سه پارامتر بافت یعنی جهت‌گیری ساختمان‌ها، ارتفاع ساختمان‌ها و الگوهای مسکن روستایی در میزان جذب تابش خورشید سالیانه بناها بررسی شده و با تغییر پارامترهای مذکور مدل‌های گوناگون بافت روستایی شکل گرفته است. تعداد 7560 مدل توسط پلاگین گرسهاپر شبیه‌سازی شده و نتایج شبیه‌سازی به کمک نرم‌افزار اکسل در قالب نمودار تهیه گردیده است. نتایج حاکی از آن است که از میان سه پارامتر «الگوی مسکن»، «ارتفاع ساختمان» و «جهت‌گیری ساختمان‌ها»، بیشترین تأثیر در میزان جذب تابش خورشید توسط سطوح ساختمان مربوط به پارامتر «الگوی مسکن» با 70 درصد تاثیرگذاری بوده و پس از آن پارامترهای «ارتفاع ساختمان» با 40 درصد و «جهت‌گیری ساختمان‌ها» با 8 درصد در رتبه دوم و سوم قرار گرفته است. همچنین در صورت ثابت فرض کردن سطح اشغال بنا، تغییر در نوع الگو بر میزان جذب تابش خورشید اثرگذار است که در مقاله حاضر الگوی "حیاط مرکزی با حیاط بیرونی" همیشه دارای بیشترین میزان جذب تابش خورشیدی نسبت به سایر الگوهای مسکن بومی بوده است. بعلاوه در بافت‎های مسکونی که دارای تراکم یکسانی هستند در صورت تغییر در ارتفاع ساختمان‎ها، شاهد نتایج متفاوتی از نظر میزان جذب تابش خورشید و در نتیجه مصرف انرژی ساختمان‌ها خواهیم بود. دستاوردهای پژوهش حاضر تأثیرگذار بر طرح بافت روستایی، تعیین تراکم ساختمان‌ها و نوع الگوی مسکن روستایی در حین برنامه‌ریزی و طراحی روستاها است.  

کلیدواژه ها:

Energy ، Solar radiation ، Neighboring units ، the building configurations ، Rural fabrics ، forms of rural housings ، انرژی ، الگوی مسکن روستایی ، بافت روستایی ، همجواری بناها ، واحد همسایگی.