اشکان گرشاسبی - دانش آموخته کارشناسی ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

حکیم عمر خیام نیشابوری به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان و رباعی سرایان قرن پنجم هجری، اگرچه به واسطه رباعیاتش شناخته شده است، اما بر بسیاری از علوم زمان خود تسلط داشت. رباعیات خیام به شیوه‌ای ساده و قابل درک برای همگان سروده شده است، اما واژگان و اصطلاحاتی در آن مشاهده می‌شود که باوجود سادگی، گاهاً دربردارنده مفاهیم علمی و تخصصی هستند. با بررسی این مفاهیم، از سویی می‌توان گوشه‌ای از اندیشه‌ها و جهان‌بینی این دانشمند برجسته را بازشناخت، و از سوی دیگر گواهیست بر نادرستی فرضیه‌ای که خیام دانشمند و خیام رباعی‌سرا را دو شخصیت مستقل در نظر می‌گیرد. در این مقاله که بر مبنای اطلاعات کتابخانه‌ای انجام گرفته است، ابتدا نظرات و گزارش‌های محققین و مورخین درباره ویژگی‌های شخصیتی خیام، و انگیزه‌های احتمالی سرایش رباعیات توسط وی بیان می‌شود، و سپس به واکاوی واژگان و مفاهیم علمی به کار رفته در رباعیات او، و هدف و کارکردهای آنها پرداخته شده است. بررسی این واژه‌ها که شامل نام افلاک و باورهای گذشتگان درمورد تأثیرات آنها، ویژگی‌های عناصر اربعه، اعداد، و مفاهیم علمی و فلسفی دیگر است، در شناخت چارچوب فکری و نگاه ژرف خیام به جهان یاری‌رسان خواهد بود.

رباعیات خیام, نجوم, تاریخ علم, ریاضیات, جهان‌بینی خیام