اثر توسعه شهری بر تولید رواناب با استفاده از مدل SWMM، مطالعه موردی: شهرستان ایذه، استان خوزستان

سامانه‌های جمع­آوری و کنترل آب­های سطحی ناشی از بارندگی از اجزاء مهم برنامه­ریزی و عمران مناطق شهری هستند و هر گونه سهل­انگاری در طراحی صحیح آن‌ها می­تواند برای جوامع شهری مشکل­آفرین باشد. لذا به‌منظور پیش­بینی عملکرد هیدرولیکی از کل سامانه، نیاز به استفاده از روش­های محاسباتی پیشرفته و مدل‌سازی­های جدید و کارآمدتر وجود دارد. کاهش پیامدهای زیان­بار ناشی از سیلاب­های شهری معمولاً با برآورد دقیق رواناب شهری و انتخاب روش مناسب کنترل آن محقق می­شود، به این منظور، لازم است میزان رواناب شهری به ‌درستی برآورد شود. بر این اساس، محققین در سال­های اخیر به مدل­سازی روی آورده­اند. از جمله مدل­های پر کاربرد در مدیریت رواناب مدل SWMM ابزاری قدرتمند برای محاسبات زهکشی شهری و مدیریت رواناب می­باشد. هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی کارایی مدل بارش-رواناب SWMM در شبیه­سازی رواناب سطحی در حوضه شهر ایذه می­باشد. برای مشخص کردن بارندگی طرح، زمان تمرکز حوضه محاسبه و تداوم رگبار طرح برابر زمان تمرکز حوضه در نظر گرفته شد. همچنین، از سه معیار NAS، BIAS و RMSE برای بررسی صحت واسنجی و اعتبارسنجی مدل استفاده شد. در نهایت پس از تأیید مدل، نقاط حساس به آب­گرفتگی با دوره بازگشت­های دو، پنج، 10، 20، 50 و 100 ساله تعیین شد. نتایج نشان داد، علت آب‌گرفتگی در بعضی از نقاط به‌دلیل نبود ظرفیت کافی آبگذرها است، در حالی‌که در سایر نقاط با وجود ظرفیت کافی برای عبور رواناب، آب‌گرفتگی مشاهده می­شود که دلیل آن مربوط به احداث پل­های نامناسب در مسیر کانال­ها که سبب کاهش ابعاد آبگذر و آشغال گرفتگی در محل گره­ها است. برای واسنجی و ارزیابی مدل­‌ها از سه واقعه بارندگی در تاریخ­های 23/12/1395، 08/01/1396 و 17/01/1396 استفاده شد. نتایج ارزیابی مدل ­SWMM نشان داد، انطباق خوبی بین دبی شبیه­سازی شده و مشاهده­ای وجود دارد. بنابراین، می­توان از این مدل­ها برای پیش‌بینی خطر آب‌گرفتگی، طراحی و برآورد مقدار و هزینه زهکشی، مدیریت حوضه­های شهری و اولویت­بندی مناطق برای رفع مشکل آب‌گرفتگی استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

آب‌گرفتگی ، اعتبارسنجی ، تحلیل حساسیت ، رواناب شهری ، واسنجی