پیام شمس الدینی - دکتری ایران شناسی ،بنیاد ایرانشناسی ،دانشگاه شهید بهشتی

بازتاب اعتقادات دینی و باورهای اجتماعی و فرهنگی مورّخان در بازنمود وقایع تاریخی دخالت دارد. اینکه مورّخ هنگام تبیین، تعلیل و تحلیل در اثر خویش تحت تأثیر کدام باور، اعتقاد، ارزش و دانش قرار داشته است، یکی از موضوعات حوزۀ تاریخ‌نگری است.تاریخ‌نگاری را نیز به معنای ثبت‌وضبط و شرح وجوه زندگی انسان‌ها در بستر زمان شامل موارد متعددی همچون شرح باورها، اعتقادات، تفکّرات، اطّلاعات، نحوۀ زندگی، اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و فرهنگی دانسته‌اند.در این مقاله کتاب جامع مفیدی، نوشتۀ محمدمفید مستوفی بافقی، نویسندۀ قرن یازدهم هجری قمری از منظر تاریخ فکری و فرهنگی بررسی می‌شود. سنجیدن این اثر با شاخصه‌هایی چون صورت‌بندی معرفت دینی، معرفت اعتباری و نظریۀ اجتماعی ایرانیان در خصوص جامعه از اهداف این مقاله است. در ادامه نیز جامع مفیدی را در مقایسه با مهم‌ترین شاخصه‌های تاریخ‌نگاری عصر اسلامی همچون رسالت، هدف و فایدۀ تاریخ؛ شناخت و بررسی منابع؛ ارزیابی روش‌های گردآوری و نقل مواد تاریخی بررسی می‌کنیم.

مستوفی بافقی, محمدمفید, جامع مفیدی, تاریخ‌نگری, تاریخ‌نگاری