نقد مفهوم سالک/عارف ـ هنرمند از دیدگاه سنت‌گرایان بر اساس مطالعات تاریخ اجتماعی
- سال انتشار: 1399
- محل انتشار: دو فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، دوره: 10، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_SSJ-10-1_011
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 335
نویسندگان
استادیار گروه نقاشی دانشگاه سوره، تهران، ایران.
چکیده
سالهاست که رویکرد سنت‌گرایان به خوانش آثار هنری سنتی تبدیل به پارادایم اصلی در فضای دانشگاهی ایران شده است. به باور سنت‌گرایان هنرهای سنتی و از جمله هنرهای مرتبط با کتاب‌آرایی به ویژه نگارگری، بازتاب‌دهنده عالم مثال هستند و تصاویر به کاررفته در آنها صرفاً بازنمایی عالم واقع نیستند. این دیدگاه باعث شده است تا بسیاری از ایشان نگارگر را فراتر از یک هنرمند معمولی بلکه در جایگاه سالک یا عارفی حقیقت‌بین بنشانند که توانسته است با درکی شهودی، صُور مثالی را ببیند و در اثرش آنها را بازنمایی کند. از این رو مسئله این پژوهش آزمون مفهوم «سالک/عارف ـ هنرمند» است که عموماً سنت‌گرایان در تحلیل شخصیت هنرمند سنتی روی آن تأکید می‌کنند. از این رو در این پژوهش با ترکیب روش‌های تاریخی و توصیفی و با تدقیق در گزارشهای دست‌اول، نحوه زیست اجتماعی و اخلاقی هنرمندان نامدار ایرانی در عهد تیموری و صفوی، بررسی شده تا این ادعای سنت گرایان در ارتباط با جایگاه هنرمند به آزمونی تاریخی گذاشته شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آنچه از زندگی نام‌آوران هنری ایران در متون دست‌اول تاریخی نقل شده است بیش از اینکه حاوی بیان سلوک اعتقادی یا عارفانه آنها باشد تصویرگر انسان‌هایی عادی ولیکن توانمند و خلاقی است که گاه رفتاری مغایر با اخلاق عُرفی و حتی شرعی بروز می‌داده‌اند. در نتیجه برخلاف تصور رایج، می‌توان گفت که قائل شدن به مقام سالک/عارف ـ هنرمند برای نگارگران ایرانی صرفاً مبتنی بر نگرشی ذهنگرایانه است و این ادعا با یافته‌های تاریخی قابل تأیید نیست .کلیدواژه ها
نگارگری ایرانی, سنت‌گرایی, عرفان, هنر قدسی, تاریخ اجتماعی هنراطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.