محسن مومنی - استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده شناخت تاریخ ایران در دورﮤ سلجوقیان، به علت حضور و تأثیر نیروی جدیدی به نام قبایل تُرکمن، از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا آنها در شکل‌گیری و سرنوشت این حکومت نقش مهمی ایفا کرده‌اند. از زمان تشکیل حکومت سلجوقیان، تعارض دو شیوﮤ مُلک‌داری موجب چالش‌ها و منازعه‌هایی میان آنها شد. از یک سو، دیوان‌سالاران ایرانی خواهان حکومت متمرکز بودند و از دیگر سو، امرای نظامی و رؤسای قبایل تُرکمن و مدعیان قدرت، طرفدار متمرکزنبودن قدرت بودند. این مسئله تشکیل جناح‌بندی‌هایی را در ساختار قدرت حاکم باعث می‌شد. مرگ نظام‌المُلک، معمار نظرﻳﮥ حاکمیت متمرکز در حکومت سلجوقیان، مجال مناسبی برای امرای نظامی بود تا برای کسب قدرت تلاش کنند و امیر اُنر نخستین قربانی این تلاش بود. پژوهش حاضر در پی آن است تا ماهیت و علت‌های شورش اُنر علیه سلطان برکیارُق را روشن کند و مشخص کند چه عواملی در اقدام اُنر تأثیرگذار بوده است. روش و رویکرد این پژوهش توصیفی‌تحلیلی و براساس منابع کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد امیر اُنر نمایندﮤ گروهی از امرای نظامی بود که قصد داشتند در جناح‌بندی‌های پس از مرگ سلطان ملکشاه و خواجه نظام‌المُلک وارد شوند و قدرت خود را افزایش دهند. هرچند سرنوشت و تقدیر نیکی نصیب اُنر نشد، شورش او سرآغاز تحولات اساسی در ساختار قدرت و حاکمیت سلجوقی شد.

واژههای کلیدی: شورش, اُنر, سلطان برکیارُق, ﻣﺅیدالملک, مجدالملک بلاسانی