سیدمهدی حبیبی - دانشجوی دکتری گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
شکوه السادات اعرابی هاشمی - استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
سهیلا ترابی فارسانی - دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تمامی مضامین اسطوره‌ای و جهان‌بینی اقوام ابتدایی و مفاهیم مذهبی ملت‌های مختلف را که نشان‌دهندﮤ نمونه‌های عام سلوک آدمی است، باید کهن‌الگو نامید. این مضامین اسطوره‌ای در جوامع مختلف تکرارشونده و مشترک‌اند. در اسطورﮤ جمشید که در شاهنامه و برخی دیگر از آثار نویسندگان مسلمان نقل شده است نیز، همچون اسطوره‌های سراسر جهان، نقش‌آفرینی کهن‌الگوها را مشاهده می‌کنیم. براساس این کهن‌الگوها می‌توان اسطورﮤ مدنظر را تحلیل کرد. پژوهش حاضر با رویکرد نقد کهن‌الگویی و به روش توصیفی‌تحلیلی و براساس داده‌های کتابخانه‌ای تدوین شده است. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل برخی از مهم‌ترین کهن‌الگوهای موجود در اسطورﮤ جمشید، نقل‌شده در شاهنامه و تطبیق آن‌ با مهم‌ترین آثار تاریخی نویسندگان مسلمان است که اسطورﮤ جمشید را نقل کرده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده حکایت از آن دارد که در شاهنامه و دیگر آثار ذکرشده، نقش‌آفرینی کهن‌الگوهایی همچون: کهن‌الگوی نبرد خیر و شر (کهن‌الگوی نبرد قهرمان و ضد قهرمان)، کهن‌الگوی آرمان‌شهر، کهن‌الگوی پرواز، کهن‌الگوی جشن سال نو، کهن‌الگوی عمر طولانی، کهن‌الگوی گناه در اثر فریب‌خوردن از نیروهای اهریمنی، کهن‌الگوی سایه، کهن‌الگوی نقاب، کهن‌الگوی مجازات و... مشاهده می‌شود. براساس این کهن‌الگوها، تحلیل اسطورﮤ جمشید امکان‌پذیر می‌شود.

اسطوره, کهن‌الگو, جمشید, شاهنامه, تاریخ‌های اسلامی