معناشناسی تاریخی و توصیفی «شُعُوب» در قرآن کریم
- سال انتشار: 1396
- محل انتشار: پژوهش های زبانشناختی قرآن، دوره: 6، شماره: 2
- کد COI اختصاصی: JR_NRGS-6-2_004
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 214
نویسندگان
استادیار گروه الهیات، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
کارشناسی ارشد گروه الهیات، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
چکیده
زبان و به دنبال آن واژگان، ریشه در فرهنگها، سنتها و نظام خاص زندگی در هر جامعهای دارد و متأثّر از جهانبینی دربرگیرندۀ آن است. بسیاری از واژگان قرآنی نیز پس از گذر از جهانبینی جاهلی و ورود به جهانبینی قرآنی، عناصر معناشناختی تازهای پیدا کردند و در دورۀ پس از قرآن نیز با عنایت به گذر زمان، دچار تحوّل معنایی متناسب با حاکمیت فکری دورۀ خویش شدند. شناخت روند تحوّلات معنایی آن دسته از واژگان قرآنی که بعدها در پیدایش نهضتها و جریانهای فکری، فرهنگی و اجتماعی همانند «شعوبیه» استناد شده، بسیار مهم و ضروری است. ازجملة این واژگان، واژة قرآنی «شعوب» است؛ واژهای که نهضت شعوبیه بعدها با استناد به آن در سوره حجرات، آیه 13، تأثیر فراوانی بر اوضاع فرهنگی، اجتماعی دوره عباسی و پس از آن به جای گذاشت. پژوهش حاضر با استناد به اشعار جاهلی، قرآن کریم، واژهنامهها، تفاسیر و برخی دیگر از منابع متکلمان بهمنظور آسیبشناسی جریان «شعوبیه»، واژه «شعوب» را براساس معناشناسی تاریخی و توصیفی، تحلیل و تحول معنایی آن را از دورة جاهلی تا قرن پنجم هجریقمری در دورة اسلامی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که شکل مفرد این واژه، یعنی «شعب» مفاهیم «شکاف، جدایی، پراکندگی ...» و شکل جمع آن «شعوب»، مفاهیم «گروههای پراکنده، بسیار دورکننده = مرگ» را در دورة جاهلی و در قرآن کریم نیز مفهوم متضاد «گروههای پراکنده» را دارد و در قرنهای بعدی نیز با عنایت به جریانهای سیاسیِ متکی بر نژادپرستی و متأثرشدن از اندیشههای کلامی در مفهوم ملل غیرعرب بهویژه موالی و ایرانیان بهکار میرود.کلیدواژه ها
قرآن کریم, معناشناسی قرآن کریم, مفهوم «شعوب», شعوبیّهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.