بازشناسی مهمترین اصول فکری-ایدئولوژیکی و بسترهای سیاسی-اجتماعی پیدایش جریان روشنفکری دینی در تاریخ معاصر ایران

جریان روشنفکری دینی از نظر فکری ادامه­ی سیر تحول جریان روشنفکری در ایران می­باشد که نگرشی متفاوت از نسل­های پیشین خود نسبت به دین ایجاد­کرد. این واژه­ی به­عنوان یکی از اصطلاحات رایج، همواره مطالعات فکری، تاریخی و سیاسی-اجتماعی معاصر ایران را به چالش کشیده­است و امکان نادیده­گرفتن آن به­لحاظ جامعه­شناختی-تاریخی در سیر تحولات جریان روشنفکری وجود ندارد. این مقوله که از پدیده­های نسبتا نوظهور و منحصر به فرد اجتماعی­است، باتوجه به اصول فکری و بسترهای پیدایش، توجه بسیاری از متفکران سیاسی معاصر را به­خود جلب کرده­است. با توجه به این امر، پژوهش حاضر با شیوه­ای توصیفی-تحلیلی و بهره­گیری از روش کتابخانه­ای با طرح این سؤال که «مهمترین اصول فکری-ایدئولوژیکی و بسترهای سیاسی-اجتماعی پیدایش جریان روشنفکری دینی در تاریخ معاصر ایران کدامند؟» در پی بررسی این اصول و بسترها می­باشد. براساس فرضیه­ی مقدماتی پیوند دین و علم، تطبیق ایدئولوژی­های جدید با دین، توجه به دین در اصلاح امور اجتماعی، تأکید بر پوزیتویسم مهمترین اصول فکری، و تقابل جدی با اندیشه­ها و جهان­بینی­های غیردینی یا ضد­دینی، تأثیر نهاد­های دوگانه­ی سنتی و مدرن و تمایل سنت­گرایان دینی به تغییرات جدید در دین از مهمترین بسترهای سیاسی-اجتماعی پیدایش این جریان بوده­است.  

کلیدواژه ها:

Religious intellectuals ، Positivism ، Baha'ism ، Ideology ، Modernism ، روشنفکری دینی ، پوزیتویسم ، بهائیت ، ایدئولوژی ، مدرنیته.