سرور خرم دل - دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کوچکی - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالله ملافیلابی - موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران

چرخه حیات (LCA) رویکردی برای ارزیابی اثرات زیست محیطی تولید محصول یا انجام یک فعالیت است که بر اساس دو شاخص میزان مصرف منابع و انتشار انواع آلاینده­ها به محیط زیست محاسبه می­گردد. بدین منظور، این مطالعه با هدف تعیین اثرات زیست محیطی نظام تولید ذرت در شرایط آب و هوایی مشهد با استفاده از LCA انجام شد. بمنظور تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی، از روش 14040ISO  به ازای یک واحد کارکردی معادل با یک تن دانه استفاده شد. بدین ترتیب، میزان نهاده­های ورودی (از جمله سوخت­های فسیلی و کودهای معدنی)، تولید و نقل و انتقال نهاده­های کشاورزی (نظیر تولید کودهای شیمیایی) و عملیات بکارگرفته شده در مزرعه (شامل شخم و برداشت) به ازای یک واحد کارکردی تعیین گردید. در گام اول، ممیزی چرخه حیات (LCI)، میزان مصرف نهاده­ها و انتشار آلاینده­ها به ازای یک واحد کارکردی تعیین شد. در مرحله بعد، ارزیابی تأثیر چرخه حیات (LCIA) انجام گرفت و بر اساس شاخص­هایی اطلاعات مرحله قبل در شش گروه تأثیر شامل تخلیة منابع (نظیر مصرف سوخت­های فسیلی و کودهای معدنی فسفر و پتاسیم)، تغییر کاربری اراضی، تغییر اقلیم (گرمایش جهانی)، سمیّت (جوامع انسانی، بوم­نظام­های خشکی و آبی)، اسیدی شدن اراضی و اوتریفیکاسیون (بوم نظام­های خشکی و آبی) دسته­بندی شدند. در نهایت، بعد از نرمال­سازی و وزنی­سازی داده­ها شاخص زیست محیطی (EcoX)که نشاندهنده سهم نظام مورد مطالعه در میزان مصرف نهاده­ها و انتشار آلاینده­ها می­باشد، محاسبه گردید. محاسبه شاخص زیست محیطی نشان داد که بیشترین سهم نظام تولیدی ذرت به ترتیب برای گروه­های مؤثر اسیدی شدن (59/2) و تغییر اقلیم (61/0) حاصل شد. بدین ترتیب، با توجه به نتایج و بمنظور کاهش اثرات زیست محیطی نظام تولید ذرت چنین بنظر می­رسد که می­توان از روش­های مختلف مدیریت نظام زراعی همچون کاربرد نهاده­های آلی، تناوب، گیاهان تثبیت­کننده نیتروژن و خاکورزی حداقل بر مبنای بهره­گیری از اصول کم­نهاده برای کاهش این اثرات زیست محیطی بهره جست.  

اثرات زیست محیطی, ارزیابی تأثیر چرخه حیات, انتشار, مصرف منابع