محمد تقی دیاری بیدگلی - استاد دانشگاه قم
سید محمد تقی موسوی کراماتی - آموزش و رورش

چکیده موضوع علم و دین هماره به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در سیر تاریخی آرای مختلف پیرامون جامعیت قرآن تأثیر شایانی داشته است. نوشتار پیش رو روشن ساخته است که مسئله علم و دین به عنوان یک مبنا در چندگانگی نظریه‌ها نقشی اساسی ایفا نموده است. در تحولات فکری پیرامون جامعیت و قلمرو قرآن، سه گرایش با سه نظر متفاوت از رابطه علم و دین تعریفی متفاوت از جامعیت قرآن به دست داده است. هر کدام از این گرایش‌ها با اتخاذ سه نظریه تداخل، جدایی و سازگاری، رهیافت‌های حداکثری، اعتدالی و حداقلی را از جامعیت قرآن برگزیده‌اند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از میان نظریه‌های سه گانه مذکور، رویکرد اعتدال‌گرایانه با داشتن شاخصه‌هایی چون همگرایی با اصول و مبانی خاص نظام معرفتی دین اسلام و حرکت روشمند با مؤلفه خردگرایی توأم با وفاداری به متن، رویکردی پذیرفتنی در ساحت جامعیت قرآن به نمایش گذاشته است.

قرآن, جامعیت قرآن, علم و دین, رهیافت حداکثری, اعتدالی و حداقلی