سمیه باصری - استادیار گروه طراحی و چاپ پارچه، دانشکده هنر دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
مریم کریمی - دانشجوی کارشناسی طراحی و چاپ پارچه، دانشکده هنر دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

کاشی­کاری­های به‌جامانده از دوران اسلامی و تزیینات منحصربه‌فرد آن‌ها که ازجمله مهم‌ترین مظاهر تجلی مفاهیم عمیق معنوی و جلوه­های فرهنگی می­باشند، به گنجینه­های بی­بدیلی از هنر اسلامی مبدل گردیده­اند. این تزیینات اغلب دارای قابلیت­های متعددی در زمینه طراحی و ارتباطات بصری بوده و استفاده از آن‌ها در هنرهای کاربردی معاصر، حائز اهمیت است. مستندات پژوهـش حاضـر آثار معماری اسلامی به‌ویژه کاشی­کاری­های مسجد نصیرالملک شیراز است. مـطالعه و بــررسی نگاره­های کاشی­کاری این مسجد می­تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی آن گردد. این مقاله با تحلیل و توصیف داده­های جمع‌آوری‌شده به‌صورت کتابخانه­ای و میدانی در عرصه آرایه­های تزیینی این بنا، در پی پاســخ­گـــویی به این پرسش است که از تزییــنات کاشی­کاری­های این بنای تاریخی چگونه می­توان برای طراحی پارچه و دکوراسیون داخلی منزل استفاده نمود. در این راستا ابتدا از کاشی­کاری­های مسجد نصیرالملک عکاسی کرده و سپس به تحلیل و ارزیابی نقش­مایه­های مذکور پرداخته شد. در مرحله بعد قابلیت­های موجود در این نقش­مایه­ها برای طراحی پارچه موردبررسی قرار گرفت. درنهایت با انتخاب نقش­های مناسب و انجام تغییرات روی آن‌ها، طراحی پارچه برای دکوراسیون داخلی منزل صورت پذیرفت. نـــتایج این پژوهش نشــان داد کـه اگـرچه نقش­مایه­های مسجد نصیرالملک تا حدی متأثر از هنرهای غربی و به‌صورت طبیعـت­گـرا و غیر انتزاعی می­باشند، اما اصول زیبایی­شناسی و ویژگی­های خاص سنت ایرانی به­طور ظریف و آگاهانه در این نقوش موردتوجه هنرمندان بوده و لذا این نقوش از قابلیت­های کاربردی و بصری مناسب برای استفاده در هنرهای کاربردی ازجمله طراحی پارچه با هویت ایرانی و مطابق با معیارهای جامعه برخوردار هستند.

Nasir al-Molk mosque of Shiraz, Tile, Plant motifs, Textile Design, Interior Decoration, مسجد نصیرالملک شیراز, کاشی‌کاری, نقش‌مایه‌های گیاهی, طراحی پارچه, دکوراسیون داخلی