اسماعیل احمدی - دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران
محمد حسن ملکی - دانشیار گروه مدیریت، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه قم، قم، ایران
رسول ثانوی فرد - استادیار گروه مدیریت، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران
محمد رضا فتحی - استادیار گروه مدیریت صنعتی و مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

هدف: زنجیره تامین اثربخش نقش قابل ملاحظه‌ای در تولید و پخش محصولات و فراورده‌های نفتی و پتروشیمی در کشور دارد. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل کلیدی و سناریوهای باورپذیر و محتمل زنجیره تامین صنعت نفت در آینده است. روش: تحقیق حاضر از منظر جهت‌گیری، کاربردی، از جهت مبنای فلسفی اثباتی و از بُعد روش‌شناسی چندگانه است. بدین منظور ابتدا با بررسی مبانی نظری و مصاحبه با کارشناسان متخصص، عوامل کلیدی مؤثر روی آینده زنجیره تأمین صنعت نفت شناسایی و سپس با به‌کارگیری آزمون بینم این عوامل غربال شدند. برای انتخاب پیشران‌های نهایی، دو تکنیک عدم قطعیت بحرانی و دیمتل مورد استفاده قرار گرفت. سناریو محتمل هم با یکی از تکنیک‌های تصمیم‌گیری انتخاب شد. یافته‌ها: با به‌کارگیری تکنیک عدم قطعیت بحرانی و دیمتل، دو پیشران تحریم‌های خارجی و سیاست‌های کلان اقتصادی در رابطه با مقاوم‌سازی برای نگاشت سناریوها انتخاب شدند. با توجه به این دو پیشران چهار سناریوی زنجیره تأمین بسته، زنجیره تأمین شکننده، زنجیره تأمین مقاوم و زنجیره تأمین پویا توسعه داده شدند. هر یک از این سناریوها بیانگر وضعیتی برای زنجیره تأمین صنعت نفت در آینده‌اند. با توجه به معیارهای همخوانی با روندهای داخلی، همخوانی با روندهای بین‌المللی، محتمل بودن بر مبنای واقعیت و همخوانی با داده‌های فعلی سناریوی زنجیره تأمین بسته به عنوان محتمل‌ترین سناریو انتخاب شد. نتیجه‌گیری: زنجیره تأمین پویا بهترین وضعیت را از نظر کاهش تحریم‌های خارجی و سیاست‌های مناسب مقاوم‌سازی در برابر تکانه‌های خارجی نشان می‌دهد و در سوی دیگر زنجیره تأمین بسته یک سیستم منزوی و آسیب‌پذیر را در مقابل تهدیدات توصیف می‌کند.

آینده‌پژوهی, سناریوهای باورپذیر, رویکرد عدم قطعیت بحرانی, سناریو محتمل