حسن حضرتی - دانشیار دانشگاه تهران
محمد حسین صادقی - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران

مقالۀ حاضر در صدد ارائۀ توصیف و تبیینی از حیات سیاسی میرزا رضا ارفع­‌الدوله با تأکید بر کارنامۀ سفارت وی در عثمانی است. در این پژوهش با بهره­گیری از منابع مختلفی از قبیل خاطرات، روزنامه­ها، اسناد آرشیوی و سایر پژوهش­ها، کارنامۀ سفارت ارفع در استانبول مورد ارزیابی قرار گرفته است. مدعای پژوهش آن است که میرزا رضا ارفع­الدوله در قامت سفیر ایران در عثمانی با بهره­‌گیری از توانایی‌های دیپلماتیک و روابط حسنه‌ای که با سلطان عثمانی داشت، زمینۀ حل و فصل مسالمت آمیز مسائل و مشکلات میان دو کشور را فراهم می­کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که حل مشکلات مرزی ناشی از رفت وآمد ایلات و تهاجم نظامیان دولت عثمانی به ایران، تلاش در جهت حل مشکل خدمت سربازی اتباع ایرانی که مادر عثمانی داشتند، افزایش تعرفۀ گمرکی ایران، نقش‌آفرینی در معافیت ایرانیان مقیم استانبول از پرداخت مالیات معوقۀ مدرسه، بیمارستان و قبرستان ایرانیان، کسب اجازۀ اجرای آزادانۀ مناسک دینی ایرانیان و شیعیان در مکه و مدینه، همکاری با انجمن سعادت و حل ماجرای گزارش وهاب‌بیگ سفیر عثمانی در ایران مبنی بر بی­‌احترامی ایرانیان به مقدسات اهل سنت که خشم توفیق‌پاشا وزیر خارجۀ عثمانی را به دنبال داشت، از جمله چالش­ها و اقدامات میرزا رضا ارفع‌الدوله در عثمانی بوده است.

عثمانی, قاجار, میرزا رضا ارفع‌الدوله, سفارت