علیرضا مهدی زاده - دانشگاه شهید باهنر کرمان

بخشی از درون‌مایۀ نسخه نگاره‌های ایرانی به ویژه از قرن دهم هجری به بعد معطوف به بازنمایی مضامین مورد علاقه و تأکید تشیع است. در این میان، نسخۀ فالنامه تهماسبی که در زمان غلبۀ گفتمان تشیع در دوران حکومت شاه‌تهماسب تولیدشده، از جنبۀ مضمونی و محتوایی نسخه‌ای قابل ‌تأمل است. به نظر می‌رسد رویکرد نگارگران این نسخه، معطوف به بازنماییِ مضامین و مفاهیم اسلامی و شیعی، بر اساس باورها و روایت‌های موردنظر گفتمان تشیع بوده است. ازاین‌رو، هدف از نگارش این مقاله، توصیف و تحلیل مضمونی نگاره‌های این نسخه در راستای باورها، احادیث و روایت‌های گفتمان تشیع است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که گلچینی از آموزه‌ها و وقایع مهم اسلام و تشیع، قصه‌های قرآنی و مذهبی که به‌نوعی بیانگر حقیقت و حقانیت تشیع هستند، در نسخۀ فالنامه تهماسبی به تصویر درآمده‌است. نکتۀ مهم این که در برخی از نگاره‌های این نسخه، نشانه‌ها، نمادها و تمهیدات تصویریِ قابل‌تأملی در جهت بازنمایی باورها و روایت‌های گفتمان تشیع به‌کار رفته است که آن را در میان نسخه‌های مذهبی، برجسته و شاخص می‌سازد.

فالنامه تهماسبی, مضامین و نمادهای شیعی, نگارگری