حوریه ربانی اصفهانی - دانشجوی دکتری مطالعات زنان، گرایش زن د ر اسلام، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
طوبی شاکری گلپایگانی - استادیار گروه مطالعات زنان، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران/ مدرس حوزه علمیه قم، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
سهیلا صادقی فسایی - دانشیار جامعه شناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، تهران. ایران.
هاجر آذری - استادیار گروه مطالعات زنان، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران. ایران.

شروط ضمن عقد نکاح از جمله تمهیدات اسلام برای تحکیم خانواده  است که امکان انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیری و تطابق خانواده با شرایط زمان و مکان در عرصه‌‌‌‌‌‌های مختلف را فراهم می‌‌‌‌‌‌کند. این شروط همچون دیگر قواعد حقوقی، معلول فشارهای اجتماعی و برای پاسخ‌‌‌‌‌‌گویی به نیازهای جامعه است. بنابراین، انتظار می‌رود میان نیازهای خانواده و جامعه، فشارهای اجتماعی و قوانین حقوقی، تناسبی هرچند تقریبی برقرار کند، اما در عمل، تحقق این امر با تردید روبروست. پژوهش حاضر با هدف بررسی کارآمدی این شروط انجام شد. داده‌‌‌‌‌‌های پژوهش با استفاده از مصاحبه نیمه‌‌‌‌‌‌ساخت‌‌‌‌‌‌یافته با متخصصان حقوقی و جامعه‌‌‌‌‌‌شناسان در حوزه خانواده (شامل قضات، جامعه‌‌‌‌‌‌شناسان، وکلا، اساتید دانشگاه و مشاوران) جمع‌‌‌‌‌‌آوری و با استفاده از روش تحلیل مضمون، مقوله‌‌‌‌‌‌های (کژ)کارکردهای این شروط استخراج شد. براساس نتایج، کارکردهای مثبت و منفی این شروط در زیر مقوله‌‌‌‌‌‌های کارکردهای آشکار مثبت (شامل تسهیل طلاق زنان در شرایط مالایطاق و احقاق حقوق زن)، کارکرد آشکار منفی  (شامل بالا رفتن آمار طلاق، افزایش طلاق عاطفی، دیدگاه اجباری بودن  امضا شروط)، کارکردهای پنهان مثبت (شامل تعدیل قدرت و خشونت در خانواده) و کارکردهای پنهان منفی (شامل سوء استفاده برخی از زنان، شرایط زنان پس از طلاق، عدم تقاضای مردان برای طلاق و زمینه‌‌‌‌‌‌سازی اختلافات بعدی) قرار گرفت. نتایج نشان داد که این شروط در جایگاه واقعی خود نیست و خلأهای موجود سبب دور شدن این شروط از فلسفه اولیه تأسیس شده است.

قرارداد ازدواج, شروط ضمن عقد نکاح, کارکرد شروط ضمن عقد نکاح