اکبر شریعت نیا - دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران، ایران.
حبیب الله طاهرپور کلانتری - استادیار، گروه مدیریت، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران، ایران.
علی جهانگیری - استادیار، گروه مدیریت، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران، ایران.
مهدی رسولی قهرودی - استادیار، گروه مدیریت، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران، ایران.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر ویژگی‌های ساختاری هیئت‌مدیره بر کیفیت فرایندهای هیئت‌مدیرة شرکت‌های دولتی انجام‌ شده و در آن اندازه، استقلال، ساختار رهبری و تنوع هیئت‌مدیره به‌ عنوان سازوکارهای مطرح در حاکمیت شرکتی مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، نفوذ دولتمردان به ‌عنوان شاخصی جدید در تهدید استقلال هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی نیز مورد بررسی قرار گرفت. به دلیل محدودیت همکاری شرکت‌های دولتی از حیث محرمانگی اطلاعات، نمونه‌گیری تحقیق بر اساس نمونه‌گیریِ در دسترس انجام شد و از میان ۲۶۵ شرکت دولتی، ۱۲۷ شرکت مورد مطالعه قرار گرفت. برای اندازه‌گیری تعارض شناختی هیئت‌مدیره، از پرسشنامة معتبر تعارض شناختی چینگ هوآت (۲۰۰۴)، و برای سنجش فرایندهای «انسجام هیئت‌مدیره»، «هنجارهای تلاش» و «بکارگیری مهارت‌ها و دانش»، سه پرسشنامة محقق‌ساخته با لحاظ پرسشنامه‌های تحقیقات پیشین و نظر خبرگان طراحی شد. علاوه بر این برای تحلیل داده‌ها، از مدل معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده ‌شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فرایندهای گروهی تصمیم‌گیری هیئت‌مدیرة شرکت‌های دولتی، با بزرگی هیئت‌مدیره تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد؛ به عبارت دقیق‌تر، اندازة هیئت‌مدیره بر سه فرایندِ انسجام، هنجارهای تلاش و بکارگیری مهارت‌ها و دانش هیئت‌مدیره تأثیر منفی گذاشته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد هم‌زمانی نقش مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره می‌تواند فرایند بکارگیری مهارت‌ها و دانش را تقویت کند. همچنین مشاهده شد که تنوع هیئت‌مدیره با سه شاخص تنوع «سنی»، «رشتة تحصیلی اعضا» و «زمینة تخصصی حرفه‌ای» بر تمامی فرایندهای هیئت‌مدیره تأثیر قوی داشته است. با توجه به نتایج این پژوهش، اثر شاخص تنوع سنی با بار عاملی منفی و اثر دو شاخص تنوع رشته تحصیلی و زمینة تخصصی حرفه‌ای با بار عاملی مثبت تأیید شد.

حاکمیت شرکتی, ویژگی‌های ساختاری, فرایندهای هیئت‌مدیره, شرکت‌های دولتی