مهدی پورمحمد - استادیار گروه زبان شناسی شناختی، پژوهشکده علوم شناختی، تهران، ایران
روح الله شمسا - دانشجوی دکتری زبان شناسی شناختی، پژوهشکده علوم شناختی، تهران، ایران
لیلا ترابی - دانشجوی دکتری زبان شناسی شناختی، پژوهشکده علوم شناختی، تهران، ایران

مقدمه: هدف این پژوهش، بررسی ارتباط فرآیند چند معنایی یکی از پیشوندهای فعلی زبان فارسی با رویکردی شناختی است. در واقع با رویکرد معناشناسی شناختی، پیشوندهای فعلی نیز معنای خاص خود را دارند که آن معنا را به فعل میزبان می‌افزایند و با ترکیب با آن، فعلی با معنایی جدید می‌آفرینند. پیشوند «فرو» یکی از پیشوندهای فعلی پربسامد در زبان فارسی است که با پیوستن به فعل‌های مختلف، نوعی ساختار معنایی شعاعی را تشکیل می‌دهد. در این مقاله به تحلیل معانی پیشوند «فرو» از منظر شناختی پرداخته‌ شده است. روش‌کار: ابتدا تمامی فعل‌های پیشوندی با پیشوند «فرو» از کتاب فرهنگ سخن گردآوری و سپس داده‌های مزبور طبق مفاهیم شناختی چند معنایی، مقوله‌بندی و طرحواره تحلیل شدند. بر این اساس با مشخص کردن شبکۀ شعاعی این پیشوند، معنای سرنمونی، شبکۀ‌ معنایی و ساختار این پیشوند در قالب یک مقولۀ شعاعی تعیین گردید. در نهایت، برای تحلیل شبکۀ معنایی این پیشوند از تعامل مکانی شیء متحرک (Trajector) و ثابت (Landmark) استفاده شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل‌ها نشان می‌دهد معنای سرنمونی این پیشوند «پایین و زیر» است و معانی حاشیه‌ای و خوشه‌ای آن نیز که شامل چند گروه می‌باشند، عبارت‌اند از: ثبوت و وقفه، عقب، کنار، تقلیل، تحقیر، کنترل و غیره. همچنین همۀ معانی حاشیه‌ای با معنای اصلی یعنی «پایین» در ارتباط هستند. به عنوان مثال معنای «پایین» در مفاهیم تقلیل، تحقیر، وقفه نهفته است. نتیجه‌­گیری: با بررسی پیشوند فعلی «فرو» در چارچوب معناشناسی شناختی به این نتیجه رسیدیم رویکرد شناختی علاوه بر معانی مختلف یک پیشوند و کاربردهای آن در بافت‌های مختلف، روابط مفهومی بین این معانی را هم نشان می‌دهد و لذا در مقایسه با رویکردهای سنتی تحلیل بهتری از معناشناسی پیشوندها ارائه می‌دهد.

Cognitive linguistics, Polysemy, Prefix Forou , Radial network, زبان‌شناسی شناختی, چند معنایی, پیشوند «فرو», شبکۀ شعاعی