کاظم موذن - دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی
محمد مهدی فرقانی - دانشیار و رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

هدف این مقاله شناخت میزان تحقق بخش­هایی از مباحث نظری و دغدغه­های مطرح شده درباره پدیده آمیختگی سیاست و سرگرمی در برنامه­های سیاسی سرگرم­کننده در شبکه­های تلویزیونی فارسی زبان با تمرکز بر مخاطبانِ جوان این برنامه­ها است. محقق با بهره­گیری از سه مفهوم «اطلاعات-سرگرمی»، «سیاست-سرگرمی» و «نرمخبر» و دو نظریه «کاشت» و «استفاده و رضامندی» به الگوی مفهومی و نظری دست یافته و بر اساس آن به تحلیل مخاطبانِ جوان این برنامه­ها در شهر تهران در زمینه میزان مصرف، ویژگی­های جمعیت­شناختی، علاقمندی به سیاست، انگیزه­های مصرف، نحوه پیگیری، استفاده از منابع جایگزین اخبار و اطلاعات، مشارکت سیاسی و گرایش سیاسی مورد تحلیل می­پردازد. بخشی از مهم­ترین نتایج پژوهش نشان می­دهد که برنامه­های سیاسی سرگرم­کننده عمدتاً به صورت مستقیم در تلویزیون دیده می­شوند و برنامه­های پخش شده از تلویزیون داخلی محبوبیت بیشتری دارند. «اطلاع از رویدادها و اخبار» و «سرگرمی و گذران اوقات فراغت» مهم­ترین انگیزه­های مخاطبان از تماشای این برنامه­ها بوده است. میزان مصرف برنامه­های سیاسی سرگرم­کننده با استفاده از منابع جایگزین اخبار و اطلاعات رابطه مستقیم دارد. تقریباً هیچ مخاطبی وجود ندارد که از این قبیل برنامه­ها به عنوان تنها منبع اطلاعات و اخبار استفاده کند. بین میزان مصرف برنامه­های سیاسی سرگرم­کننده و میزان مشارکت سیاسی مخاطبان رابطه وجود دارد اما به لحاظ مفهومی و نظری، تاثیرگذاری تماشای برنامه­های سیاسی سرگرم­کننده بر میزان مشارکت سیاسی منتفی است. به صورت کلی نمی­توان از تاثیرگذاری مشخصات جمعیت­شناختی (جنسیت و تحصیلات) بر میزان تماشای این برنامه­ها سخن گفت، اگرچه این رابطه درباره برخی از برنامه­ها وجود دارد. یافته­ها در مجموع نشان می­دهند که بیشتر «افراد علاقمند به سیاست» برنامه­های سیاسی سرگرم­کننده را پیگیری می­کنند. میزان مصرف برنامه­های پخش شده از شبکه­های ماهواره­ای در میان مخاطبان حامی جریان اصلاح­طلب و میزان مصرف برنامه­های پخش شده از صداوسیما در میان مخاطبان حامی جریان اصول­گرا بیشتر است.

اطلاعات- سرگرمی, سیاست-سرگرمی, نرم‌خبر, من‌وتو, صدای آمریکا, صداوسیما