شهرام امیر انتخابی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور گیلان، رشت، ایران
فرهاد جوان - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
لقمان جاوید - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

سکونتگاه‌های روستایی از دیرباز بخش اصلی نظام سکونتگاهی کشور را تشکیل می‌دادند. این سکونتگاه‌ها به‌رغم تحولات نظام‌های اسکان و سکونت‌گزینی در کشور همچنان دارای جایگاه ویژه‌ای هستند. بنا بر مستندات، به‌رغم کاهش جمعیت روستاهای کشور در یک‌صد سال اخیر به‌ویژه در دوره‌های سرشماری سال‌های 1395-1335 که از 70 درصد به 30 درصد کاهش‌یافته، اما همچنان به‌عنوان مراکزی برای تأمین امنیت غذایی کشور و محل تأمین محصولات راهبردی مانند گندم و پروتئین شناخته می‌شوند. از این‌رو به نظر می‌رسد اساس حیات اجتماعی- اقتصادی ایران مطابق با یافته‌های مستشرقان و محققان داخلی، همچنان سکونتگاه‌های روستایی است. این مقاله برنامه‌های پنج‌ساله پس از انقلاب اسلامی را به لحاظ میزان توجه و تأکید بر ابعاد و شاخص‌های توسعه روستایی در سال 1395 ارزشیابی کرده است. در این راستا روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری داده‌ها با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و مرور مفاد برنامه‌های پنج‌ساله صورت گرفته است. جهت تحلیل داده‌ها، از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان داد، در فرایند برنامه‌های توسعه کشور از آغاز برنامه اول توسعه در سال 1368 تا برنامه پنجم توسعه منتهی به سال 1395، محتوای عمومی و ابعاد برنامه‌ها در ارتباط با سیاست‌های توسعه روستایی افزایش و ارتقاء یافته است. سپس، در میان برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی توجه به برنامه‌های اجتماعی بیشتر از سایر ابعاد توسعه روستایی بوده است. درنهایت درخصوص توسعه روستایی، برنامه پنج‌ساله پنجم که بالاترین جایگاه را داشته، وضعیت برنامه سوم توسعه نسبت به سایر برنامه‌ها چشم‌گیر بوده است.

روستا, برنامه‌های توسعه روستایی, جایگاه روستا, ابعاد توسعه روستایی, ایران