مسعود روحانی - دانشیار دانشگاه مازندران
فاطمه قنبری کناری - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

افسانۀ دهاک، مثال برجسته ای از داد و ستد افسانه ها و پیوندهای چند سویۀ اساطیر، در گسترۀ جهانی است. نمونه ای است تمام عیار، از دگرگونی و دگردیسی یک نمود اسطوره ای، با همۀ بنیادها و بن مایه های دیرینش. نمود و کارکرد پتیاره ای اهریمنی از ویشه روپه، اژدهای سه سر اسطوره ای کهن آریایی در ریگ ودا، تا اژی دهاک سه کلۀ سه پوزۀ شش چشم، در اوستا، و از آن تا ضحاک ماردوش خون خوار، متن های پهلوی و فارسی نو. این افسانه، از منشأ تا آن چه که در دو اثر دوران میانه؛ مینوی خرد و روایت پهلوی، و از آن تا شاهنامه می بینیم دچار دگرگونی و تحولات بسیاری شده است که نگارندگان در این جستار بر آنند تا با استناد بر این متن ها و مقایسۀ میانشان، تمایزات و تشابهات اسطوره ای حماسی شخصیت ضحاک را نشان دهند.

مینوی خرد، روایت پهلوی، شاهنامه، ضحاک، وجوه اسطوره ای و حماسی