بازتاب مفهوم وطن در شعر دفاع مقدس (با تأکید بر چهل دفتر شعر )

شعر دفاع مقدس، باز نمود و اندیشه و احساس ملت غیور ایران در برهه ای از تاریخ است؛ لذا بررسی آن از ابعاد گوناگون جامعه شناختی، روان‌شناختی، ادبی و... حائز اهمیت فراوان است. در پژوهش، بازتاب مفهوم «وطن» در شعر برجسته‌ترین شعرای این طور مورد واکاوی ادبی قرار گرفته است. برای انجام این پژوهش، نخست شاعرانی که شعر شان بیشتر بر حوزۀ دفاع مقدس متمرکز بوده است، برگزیده و تمامی شعر‌ها به لحاظ نوع بازتاب یافتن مفهوم وطن در آنها، به شیوۀ کتاب‌خانه ای (فیش برداری) بررسی شده است. این شعرا عبارتند از: حمید سبزواری، نصرالله مردانی، سیمین‌دخت وحیدی، سپیده کاشانی، سلمان هراتی، قیصر امین‌پور، سیدحسن حسینی، عبدالجبار کاکایی، علیرضا قزوه، محمدرضا عبالملکیان و محمدسعید میرزایی. از آنجا که در نظر بود که پژوهش، جامعیت داشته ، نتایج حاصل از آن قابل استناد و تعمیم باشد، این شعر و شاعری از این بررسی حذف نگردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که گاهی وطن در شعر ایشان در مفهوم ملی و ناسیونالیستی، گاهی در مفهوم اقلیمی و زادگاه شاعر، و گاهی نیز در مفهوم اعتقادی منعکس شده است. در شعر این شاعران وطن آرمانی نیز سرزمینی‌ فارغ از هرگونه پلیدی و پلشتی است که شاعر آن را برای همۀ انسان‌های جهان آرزو می‌کند. در این اشعار، اغلب با توصیفات، استعارات، تشبیهات و ترکیب سازی‌های بدیع و نوظهور دربارۀ وطن مواجه می شویم.

کلیدواژه ها:

وطن ، شعر دفاع مقدس ، وطن ملی ، وطن اقلیمی ، وطن اعتقادی ، وطن آرمانی